Hoelang kan Europa nog zwijgen?
Alleen Geert Bourgeois en de Schotse premier Nicola Sturgeon veroordelen de aanhouding van de Catalaanse leiders. Europa houdt zich afzijdig, wat stilaan tot frustratie leidt.
Bij de Europese Commissie bleef het vrijdag oorverdovend stil over de jongste ontwikkelingen in het SpaansCatalaanse drama. Op de dagelijkse persbriefing werd de woordvoerster gevraagd of Commissievoorzitter JeanClaude Juncker volgende week – hij brengt donderdag een bezoek aan Salamanca – de zaak opnieuw ter sprake zal brengen. ‘Daar kan ik niet op vooruitlopen’, was het korte antwoord. Later kwam de mededeling dat ‘dit een dossier is voor de gerechtelijke autoriteiten, waarvan we de onafhankelijkheid helemaal respecteren’.
Juncker waarschuwde twee weken geleden dat ‘een Unie met 28 en straks 27 lidstaten moeilijk genoeg is. Met 98 wordt het gewoon onmogelijk’. De kans is klein dat hij ondertussen van mening is veranderd. Dat de Catalaanse leiders in voorlopige hechtenis zitten, zal hij niet prettig vinden, maar het is voor de Commissie onvoldoende om Madrid op de vingers te tikken. De politieke partijen van Catalonië mogen gewoon deelnemen aan de verkiezingen van 21 december. Dat is voor de Commissie voldoende om vast te houden aan de lijn dat de rechtsstaat niet in gevaar is.
Maar bij sommige Europese Parlementsleden groeit daarover de frustratie. Bart Staes (Groen) laat tegenwoordig vooral zijn oude Volksuniehart spreken. ‘De stilte bij de Europese instellingen blijft verbazen’, zegt Staes. Zo wordt het ook verwoord door Ska Keller en Philippe Lamberts, de twee fractieleiders van de groenen. ‘De Europese Commissie beklemtoont terecht dat de rechtsstaat de basis vormt van de Unie, maar de Commissie moet ook waken over de democratische principes die door alle lidstaten gerespecteerd moeten worden.’
De ‘afwezigheid’ van Europa stoort ook Martti Ahtisaari, gewezen Fins premier en Nobelprijswinnaar voor de Vrede. Ahtisaari is ervaringsdeskundige. Hij bemiddelde in Kosovo dat zich afscheidde van Servië. Ahtisaari betreurt dat de situatie helemaal uit de hand is gelopen en impliciet verwijt hij Europa een gebrek aan ini tiatief. ‘Er had bemiddeling moeten zijn’, zei hij donderdag.
Schijndebat
Kan het Europees Parlement de Commissie dan niet tot actie aanmanen? Onmiddellijk na het Catalaans referendum werd over de kwestie gedebatteerd en kregen zowel de Catalaanse separatisten als de Spaanse premier Rajoy een veeg uit de pan. Alle fracties riepen de twee partijen op tot dialoog. ‘Deze existentiële crisis zal niet via juridische weg alleen opgelost kunnen worden’, klonk het bij Guy Verhofstadt, de leider van de liberale Aldefractie. Daarin zit de PedeCatpartij van Puigdemont. Maar ook Ciudadanos dat radicaal gekant is tegen de Catalaanse onafhankelijkheid, maakt deel uit van de fractie. En dus wordt Verhofstadt verweten dat hij de kool en de geit spaart.
Tot een resolutie die de Commissie moest aanzetten tot meer daadkracht, kwam het in elk geval niet. ‘Ik vond het vooral een schijndebat’, zegt Sander Loones, die voor de NVA in de conservatieve ECRfractie zit. Ook dat is een gespleten fractie, want de Britse Conservatieven hebben geen begrip voor de Catalanen. Loones verwijt Europa verregaande laksheid en maakt zich weinig illusies dat het Parlement de komende weken zijn stem luider zal verheffen. ‘Het lijkt soms alsof drie traditionele fracties – EVP, S&D en Alde – hun instructies rechtstreeks van Rajoy krijgen.’
Over over twee weken komt het Parlement opnieuw in plenaire zitting samen. Moet de Catalaanse kwestie dan opnieuw besproken worden? ‘Voor ons mag dat’, zegt Ivo Belet, lid van de EVPfractie. Daarin zit ook de Partido Popular van Rajoy. ‘Daarom zouden we nu de kant van Madrid kiezen. Maar dat klopt niet: in onze fractie zitten ook Catalanen. Wij spreken met beide partijen.’
Belet en zijn partijvoorzitter, Wouter Beke, geloven niet dat deze kwestie opgelost raakt door forse verklaringen op de barricades. ‘Gedurende decennia heeft ons land Europees en internationaal boven zijn gewicht kunnen boksen dankzij onze sterke diplomatie’, zegt Beke. ‘Die kan bij
dragen tot oplossingen, maar de kracht van diplomatie is dat het achter de schermen gebeurt.’
Rondetafel
De uitspraak van Beke valt te lezen als een sneer naar de ‘brug te ver’uitspraak van Vlaams ministerpresident Geert Bourgeois (NVA). Maar ondertussen lijkt Vlaanderen voorop te lopen in de verdediging van de Catalanen. Bourgeois wordt overal in Europa geciteerd, maar alleen de Schotse premier Nicola Sturgeon treedt hem bij. Bij andere regeringsleiders blijft het stil. Ook zij wachten de verkiezingen van 21 december af. Maar Staes betwijfelt of die iets zullen oplossen. ‘Ik ben trouwens benieuwd wat Madrid zal doen als blijkt dat een meerderheid van de Catalanen voor onafhankelijkheid kiest.’
Staes vindt het meest belovende initiatief om het conflict op te lossen nog altijd dat van Ada Colau, de burgemeester van Barcelona. Zij begon een ‘rondetafel van partijen voor de dialoog’. ‘De Rondetafel wil constructieve onderhandelingen over meer bevoegdheden voor Catalonië. De partijen aan die tafel vertegenwoordigen 93 zetels in het Spaanse parlement. Dat is geen spielerei. Het initiatief legt het gewicht bij Pedro Sanchez, de leider van de Spaanse socialisten. Die tellen 84 zetels in het Parlement. Samen beschikken ze over een meerderheid om Rajoy naar huis te sturen en zo het conflict op een redelijke manier op te lossen.’
‘Diplomatie kan bijdragen tot oplossingen, maar de kracht van diplomatie is dat het achter de schermen gebeurt’ WOUTER BEKE Voorzitter CD&V
‘De stilte bij de Europese instellingen blijft verbazen’ BART STAES Europees Parlementslid (Groen)
‘Het lijkt soms alsof drie traditionele fracties – EVP, S&D en Alde – hun instructies rechtstreeks van Rajoy krijgen’ SANDER LOONES Europees Parlementslid (NVA)