Theresa May
De machteloze gijzelaarster van Downing Street
BRUSSEL I ‘Alles wijst erop dat Theresa May aan het bewind is maar niet aan de macht.’ Jeremy Corbyn moet als Labouroppositieleider natuurlijk genadeloos inhakken op de Britse premier. Maar zijn uitspraak rijmt perfect met de omschrijving die een ‘hoge regeringsbron’ anoniem gaf aan de Mail on Sunday: May zit in Downing Street, maar wordt er gegijzeld door de ministers Boris Johnson (Buitenlandse Zaken) en Michael Gove (Milieu). ‘Het is een softe staatsgreep’, aldus de bron.
De krant kreeg lucht van een nota die de twee vorige maand schreven voor May. Daaruit blijkt dat zij May de Brexitstrategie dicteren. Onder de titel ‘EU Exit –
Next Steps’ stellen ze dat de voorziene overgangsperiode na de feitelijke Brexit op 29 maart 2019 niet langer mag duren dan juni 2021.
‘Het is onze ambitie om een volledig onafhankelijk land te zijn tegen de volgende verkiezingen’, schrijft het duo, dat het kamp van de ‘hard Brexiteers’ leidt. Ze deden hun beklag dat ‘de voorbereidingen in sommige delen van de regering met onvoldoende energie vooruitgaan’.
May ondergaat alles
De twee halen daarmee uit naar minister van Financiën Philip Hammond, de aanvoerder van de voorstanders van een softe Brexit. ‘Sommigen beweren dat we geen voorbereidingen kunnen treffen voor het geval er geen deal is (over de nieuwe relatie na de Brexit,
red.). Dit zou volgens hen onze verplichting tot “oprechte samenwerking” met de EU ondermijnen. Maar als we dit ernstig nemen, zou ons dat in 2021 hulpeloos achterlaten.’ Het duo roept May ertoe op ervoor te zorgen dat alle ministers zich in die logica inschrijven.
Het gelekte rapport illustreert de analyse die een andere kwelgeest van May, de krant The Eve
ning Standard, vrijdag al maakte: ‘May is haar gezag verloren toen ze haar meerderheid verloor (bij de verkiezingen in juni, red.). In plaats van de dingen te sturen, ondergaat ze alles.’
Dat werd pijnlijk duidelijk bij de selectie van de opvolger van de ontslagen minister van Ontwikkelingssamenwerking Priti Patel: May koos voor Penny Mordaunt omdat een Brexiteer vervangen moest worden door een Brexiteer (DS 10 november).
Vertrouwen opgezegd
Een ijzeren wet in de politiek zegt dat zwakke leiders aangeval len worden. Een andere zondagskrant, The Sunday Times, wist te melden dat al veertig Conservatieve parlementsleden bereid zijn hun handtekening te zetten onder een brief waarin ze het vertrouwen in May opzeggen. Dat zijn er acht te weinig om een leiderschapsverkiezing – en de eventuele vervanging van de premier – uit te lokken.
De zwakte van de Britse premier vergroot het risico dat de onderhandelingen uitdraaien op het scenario van een ‘no deal’, waarnaar Johnson en Gove in hun brief verwijzen. Ook de Brexithoofdonderhandelaar namens de EU, Michel Barnier, houdt serieus rekening met die optie. ‘Iedereen moet er zich op voorbereiden, zowel de lidstaten als de bedrijven. Wijzelf doen al voorbereidend technisch werk. Op 29 maart 2019 wordt GrootBrittannië een derde land’, verklaarde hij aan Le Jour
nal du Dimanche. De Europese Commissie werkt al een tijd aan de voorbereidingen voor zo’n nachtmerriescenario.
Nog twee weken tijd
De volgende cruciale datum wordt 14 en 15 december. Dan moeten de Europese leiders beslissen of er voldoende vooruitgang is geboekt om over te stappen naar de tweede fase van de onderhandelingen – over de overgangsperiode én de (handels)relatie na de Brexit.
Barnier verklaarde vrijdag na de zesde onderhandelingsronde dat de Britten nog twee weken hebben om ‘oprechte en reële vooruitgang’ te boeken in de drie dossiers van de eerste fase: de rechten garanderen van de EUburgers in GrootBrittannië na de Brexit, vermijden dat er een harde grens komt tussen Ierland en NoordIerland, én bepalen hoe hoog de uitstaande rekening is die Londen moet betalen.
Vooral dat laatste ligt heel gevoelig in Londen: de voorstanders van de Brexit voerden campagne met het argument dat een uittrede uit de EU geld zou opbrengen voor de gezondheidszorg.
Het is een mysterie hoe een ‘gegijzelde May’ de klaarheid kan bieden die Barnier vraagt. ‘Wij kunnen ons daar toch niets van aantrekken, dus helpt het ons niet vooruit om daar veel over na te denken’, zegt een bron. ‘We stevenen recht op een grote crisis af’, klinkt het elders.
Als die vooruitgang er niet komt, schuift de datum op tot februari of maart om de complexe onderhandelingen over de toekomstige relatie aan te vatten. In principe moeten die gesprekken rond oktober 2018 afgerond zijn om de lidstaten en het Europees Parlement de tijd te geven alles te ratificeren voor 29 maart 2019.