Luchtvervuiling in Oost-Vlaanderen ‘alarmerend hoog’

Fijnstofmetingen met aardbeienplantjes tonen hoge concentraties luchtvervuiling in OostVlaanderen. De initiatiefnemers pleiten voor een zone30 in alle dorpskernen en een limiet van 90 km per uur op delen van snelwegen.

BRUSSEL I In maart dit jaar lanceerde de Antwerpse Universiteit samen met Beweging.net, CM, Vormingplus en de provincie OostVlaanderen het grootste AIRbezenproject tot nu toe. Deelnemers adopteren een aardbeienplantje waarop de neerslag van fijn stof wordt nagegaan. Voor dit project werden 11.300 plantjes verspreid. Van 3.065 daarvan werden stalen geanalyseerd, rekening houdend met een optimale spreiding over de hele provincie.

De resultaten zijn onrustwekkend, zegt Roeland Samson, projectleider en hoogleraar milieu en stedelijke ecologie aan de UA. ‘Ze tonen een zeer groot verschil tussen stedelijke en landelijke gebieden. We concentreerden ons op de hoeveelheid ijzerhoudende fijnstofdeeltjes, die uitgestoten worden door het verkeer, maar ook door trein of tramsporen en door de industrie. Dat geeft een gecombineerd beeld.’ Ventilatie

Het hoeft niet te verbazen dat de stedelijke kernen zoals Gent, Aalst, SintNiklaas of Lokeren eruitspringen. ‘Nieuw is dat wij werkelijke uit stoot meten, wat genuanceerder is dan wat de modellen van de Vlaamse overheid aangeven. In stedelijke kernen, vooral in street canyons (smalle straten of straten met hoge gebouwen waar vuile lucht blijft hangen), is de uitstoot van fijn stof fenomenaal hoog. In de omgeving van parken of andere open ruimte zie je meteen een verbetering.’

Ook steenwegen of invalswegen met dichte bebouwing tonen gelijkaardige niveaus van vervuiling. ‘Je hoeft dus niet in een stadskern te wonen om blootgesteld te worden aan vuile lucht’, zegt Samson. Langs de snelwegen – de E17 en de E40 doorkruisen de provincie – zijn de resultaten vreemd genoeg gunstiger.

‘Daar heb je meer ventilatie’, verklaart de professor. ‘De vervuiling wordt er weggeblazen door de wind.’

Opmerkelijk ook: dorpen of gemeenten in de buurt van de haven krijgen het hard te verduren. ‘Wat ons vooral verrast heeft,’ zegt Samson, ‘is dat de vervuiling niet rond de haven blijft hangen, maar tot tien kilometer verder slechte resultaten geeft. Gemeenten als Wachtebeke of Zelzate tekenen daardoor ook slechte waarden op. De impact is veel groter dan bij industriegerelateerde bodemverontreiniging.’

Die vaststellingen zijn niet vrijblijvend, waarschuwt Samson. ‘Het gros van onze deelnemers vulde een uitgebreide vragenlijst in. Een kwart gaf daarin te kennen dat minstens één gezinslid problemen met de luchtwegen heeft, zoals astma of allergie, of bepaalde vormen van kanker. Opvallend is dat net bij die mensen significant hogere fijnstofwaarden gemeten werden. Het is misschien wat kort door de bocht om hier harde conclusies aan te verbin den – rookgedrag werd bijvoorbeeld niet meegenomen. Maar dit lijkt geen toeval te zijn. Dit is een aanknopingspunt voor verder onderzoek.’ Kilometerheffingen

De initiatiefnemers pleiten voor doortastende maatregelen. ‘De conclusie is eenvoudig: onze steden moeten dringend beter verlucht worden’, oppert Samson. Maar vooral het autoverkeer moet drastisch ingeperkt worden. ‘Samen met onze partners pleiten we voor kilometerheffingen, een zone30 in alle dorpskernen, een beperking van 90 km per uur op de snelwegen rond de stedelijke gebieden en een algemene lageemissiezone in heel Vlaanderen. De wagen moet zoveel mogelijk uit onze steden. Dat is de enige optie om stadsbewoners te laten herademen.’

Het lijkt drastisch, maar we kunnen dit niet langer negeren, zegt Samson. ‘Aan vuile lucht kun je niet ontsnappen. En de Wereldgezondheidsorganisatie stelt ook duidelijk dat er geen gezonde ondergrens is voor fijn stof.’ Opmerkelijk: de helft van de deelnemers geeft aan dagelijks de wagen te gebruiken, ook al zijn ze zich ervan bewust dat de auto een grote vervuiler is. Het openbaar vervoer gebruiken ze nauwelijks. ‘Dat bewijst dat er daar nog zeer veel marge is’, zegt Samson. ‘We moeten naar een radicaal andere mobiliteit.’

‘Wat ons vooral verrast, is dat de vervuiling niet rond de haven blijft hangen, maar tot 10 km verder slechte resultaten geeft’ ROELAND SAMSON Projectleider en hoogleraar milieu en stedelijke ecologie Universiteit Antwerpen