Het leger maakte een einde aan een tijdperk. Mugabe was 37 jaar aan de macht en richtte zijn land ten gronde.

Het lijkt vandaag onvoorstelbaar, maar tot in de tweede helft van de jaren negentig was Zimbabwe een aangename toeristische bestemming. Het onderwijs en de gezondheidszorg waren van prima kwaliteit, de corruptie verwaarloosbaar. De economie was er na de onafhankelijkheid in 1980 sneller gegroeid dan in de meeste andere Afrikaanse landen. Het land gold als een succesverhaal, zijn leider Robert Mugabe als een model voor het continent.

Toch was de klad er al in gekomen vanaf 1990, door de combinatie van een reeks droge periodes en een liberalisering van de economie, die de lokale maakindustrie in moeilijkheden bracht. De instorting van de beurs in november 1997 was een veeg teken.

Robert Mugabe, die sinds 1980 onafgebroken aan de macht was, nam daarop een reeks dramatische beslissingen, die zijn land onherroepelijk de dieperik instuurden.

In 1998 mengde hij zich in de oorlog in Congo aan de kant van wijlen LaurentDésiré Kabila. Het conflict kostte de Zimbabwaanse schatkist handenvol geld, maar gaf de elite de kans om Congo’s rijkdommen in te pikken.

Twee jaar later probeerde Mugabe de groeiende onrust bij de zwarte bevolking te sussen met een landhervorming die faliekant afliep. Er waren goede redenen voor een herverdeling van het land: blanke boeren controleerden nog altijd de landbouw en de beste grond.

Maar de gewelddadige en overhaaste onteigeningen, vaak zonder vorm van compensatie, creëerden internationaal een beeld van wetteloosheid. De zwarte bevolking was onvoldoende opgeleid om de boerderijen te runnen en had geen geld om te investeren. Dat leidde tot een instorting van de landbouwproductie, die de belangrijkste inkomstenbron van het land was. De tarweopbrengst bijvoorbeeld daalde van 270.000 ton in 1998 naar 62.000 ton in 2007.

Mugabe liet geld bijdrukken, wat leidde tot een hyperinflatie en groeiende onvrede bij de bevolking. Hij reageerde met keiharde repressie en de uitbouw van een politiestaat, en slaagde erin aan de macht te blijven.

Kortere periodes van economische groei vanaf 2010 konden het tij niet meer keren. De werkloosheid bedraagt vandaag naar schatting 90 procent, drie miljoenen Zimbabwanen zijn het land ontvlucht, de economie is gehalveerd sinds 2000 en het land is voor veel producten afhankelijk van import uit ZuidAfrika. Zelf schreef Mugabe de neergang van zijn land toe aan de opeenvolgende droogtes en de sancties die het Westen vanaf 2002 tegen zijn land afkondigde.

Mugabe symboliseerde daarmee de verwording van een beloftevolle en intelligente leider tot een gewetenloze dictator. Hij werd geboren op 21 februari 1924 als zoon van een houtbewerker in het toenmalige ZuidRhodesië en groeide op onder de vleugels van de katholieke kerk. De Ierse jezuïet Jerome O’Hea, die hem jarenlang begeleidde, omschreef voor zijn dood in 1970 Mugabe als een ‘man met een uitzonderlijke geest en een uitzonderlijk hart’.

Als student aan de universiteit van Fort Hare in ZuidAfrika, vanaf 1949, maakte Mugabe kennis met het marxisme en het vreedzame verzet van Mahatma Ghandi tegen het Britse bestuur in India – ook het toenma lige Rhodesië was een Britse kolonie. Samen met Joshua Nkomo’s Zimbabwe African People’s Union (ZAPU) nam hij met zijn Zimbabwe African National Union (ZANU) de wapens op tegen het blanke minderheidsbewind van Ian Smith, die bestuurde. Smith brak in 1965 met Londen, riep de onafhankelijkheid van Rhodesië uit en zette Mugabe tussen 1964 en 1974 achter de tralies.

Na de omverwerping van de Rhodesische regering won Mugabe’s partij in 1980 de eerste verkiezingen en werd hij zelf premier. Een eerste keer liet hij zijn wreedheid zien in 1983, toen hij een militaire campagne lanceerde tegen de Ndebelestam van zijn grote rivaal Nkomo, die hij in 1982 uit de regering had gezet. Daarbij vielen duizenden slachtoffers. Bij die wreedheden was een hoofdrol weggelegd voor Emmerson Mnangagwa, die vorige week door Mugabe aan de deur werd gezet als vicepresident. Het leger pikte het ontslag niet en maakte gisteren, na 37 jaar, een einde aan de macht van Mugabe.