Vreemdelingenstemrecht biedt partijen grote kansen

NietBelgen kúnnen een grote rol van betekenis spelen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Maar ze schrijven zich amper in. Partijen zien het potentieel. ‘Iedere vreemdeling die zich niet registreert, is een gemiste kans.’

BRUSSEL I Het vreemdelingenstemrecht geldt als een flop. Alle nietBelgen hebben sinds 2004 bij gemeenteraadsverkiezingen het recht om te stemmen. Wie geen EUonderdaan is, moet wel vijf jaar in het land verblijven. Maar je moet je registreren, en dat hebben weinigen gedaan in 2006 en 2012. Vreemdelingen hebben in 2012 maar voor 1,8 procent op de kiesuitslag gewogen, berekende socioloog Jan Hertogen op basis van cijfers van Binnenlandse Zaken. Hun impact had veel groter (9,3 procent) kunnen zijn, als al wie mocht stemmen zich ook had geregistreerd. In de steden is het potentieel nog groter. NietBelgen in Brussel zouden 30 procent van de stemmen kunnen veroveren. Het gaat grotendeels (80 procent) om EUburgers. In Antwerpen heeft het vreemdelingenstemrecht een potentieel van 14,7 procent, in Gent 9,4 procent. In beide steden zijn twee derde Europese burgers.

Een reservoir van stemmen ligt dus open. Maar wat doen de par tijen daarmee? Het belang van die stemmen lijkt door te dringen. ‘We hebben nog geen strategie uitgewerkt, maar we gaan er zeker over praten’, zegt Rudy Coddens (SP.A), de Gentse kandidaatburgemeester van het kartel SP.AGroen. ‘We moeten duidelijk maken dat stemmen een belangrijk onderdeel is van participatie. We moeten iedereen stimuleren om te stemmen.’

‘Het zou zonde zijn om er niet op in te zetten’, vindt ook Tom Meeuws, de Antwerpse SP.A’er van de lijst SAMEN. ‘Iedere vreemdeling die zich niet registreert, is een gemiste kans.’ Hoe hij dat wil doen? ‘Vreemdelingen zijn vaak uit hun land weggevlucht om politieke redenen. We proberen hen erop te wijzen dat het hier wél een feest is om te stemmen.’ Dat doet Meeuws in zijn gesprekken met de verschillende etnischculturele gemeenschappen. ‘Het stemrecht voor vreemdelingen past helemaal bij onze visie van een stad als “grondstad”. Door de keuze voor deze plek als woning, ontleen je er democratische rechten en plichten aan. We werken een grassrootscampagne uit, en een onderdeel daarvan is mensen overtuigen om te stemmen.’

Cliëntelisme

Een echte wervingscampagne om te stemmen, zoals de ‘register to vote’campagnes in de VS, staat bij Meeuws niet op het programma: ‘Als wij dat doen, baadt het in een sfeer van cliëntelisme.’

Dat is zeker de mening van de NVA. ‘Het is niet aan een partij om zo’n campagne te voeren’, vindt Michael Lescroart, woordvoerder van Fons Duchateau, de voorzitter van NVAAntwerpen. ‘Ben je dan nog bezig met je boodschap of met stemmenwerving? Wij gaan als partij voor iedere stem, maar we gaan geen apart discours ontwikkelen voor vreemdelingen, integendeel, we veranderen niets. We hopen wel dat ook zij hun stemrecht gebruiken.’

De perceptie dat je als partij vreemdelingen zou willen ‘werven’ schrikt sommige partijen af, zeker CD&V – eerder al door de NVA als moslimpartij bestempeld. ‘We leven in een gepolari

seerde wereld, het zou kunnen overkomen alsof je bepaalde groepen aan je bindt, en minder aandacht hebt voor de eigen bevolking’, zegt de Antwerpse Nahima Lanjri. ‘Daarom is het beter dat de lokale overheden de nietBelgen informeren, met een brief of een infosessie. De overheid is neutraal. De gemeenten zouden ook moeten samenwerken met organisaties zoals Opbouwwerk, dat mensen bij het beleid betrekt. Nu hebben vreemdelingen letterlijk geen stem in het beleid. Het aantal inschrijvingen uit die groep kan groter, maar dan moet er wel op ingezet worden.’ Gemeenten mogen zo’n informatiebrief sturen, maar zijn niet verplicht.

Netwerk mobiliseren

Volgens Lanjri doen partijen wel aan ‘onrechtstreekse sensibilisering’ via rolmodellen. ‘Zoals mijzelf, of Sammy Mahdi, maar ook Meyrem Almaci van Groen. Zo zien mensen dat politiek voor iedereen kan.’ Ook haar collegaCD&V’er Mieke Van Hecke, lijsttrekker in Gent, mikt daarop: ‘Onze lijst zal een afspiegeling van de samenleving zijn. Mensen uit andere gemeenschappen hebben een netwerk, ik verwacht dat zij inspanningen doen om dat netwerk te mobiliseren.’ Een kanttekening: die rolmodellen stonden ook al in 2012 op de lijst, zonder al te groot succes. De liberale concurrenten van Van Hecke in Gent laten weten nog niet bezig te zijn met de kwestie. ‘In het verleden hebben we er geen campagne voor gevoerd’, zegt Sofie Bracke (Open VLD Gent). ‘We weten nog niet of we dat nu wel zullen doen. Onze partij richt zich op individuen.’

De enige partij die weinig schroom voelt om campagne te voeren voor de registratie van vreemdelingen is de PVDA. ‘Natuurlijk gaan wij hen over de streep proberen te trekken, dat is belangrijk, ook voor die groep’, zegt de Antwerpse Zohra Othman.

‘Wij gaan als partij voor iedere stem, maar we zullen geen apart discours ontwikkelen voor vreemdelingen, integendeel, we veranderen niets’ MICHAEL LESCROART Woordvoerder Fons Duchateau, voorzitter NVAAntwerpen