‘SLAGER VAN BOSNIË’ BLIJFT HELD VOOR VEEL BOSNISCHE SERVIËRS
HOOFDAANKLAGER SERGE BRAMMERTZ ‘Er is een probleem van aanvaarding in de regio’
DEN HAAG I Haar huis in Srebrenica is al een hele tijd heropgebouwd, maar met een leven is dat oneindig veel moeilijker. Een houten zwaard, een stukje van een autobaan, een schoolschriftje, een knikker en een zelfgegoten stuk beton waarin drie namen staan gekrast. Dat is alles wat Hatidza Mehmedovic nog rest aan tastbare herinneringen aan haar man en twee zonen, die in augustus 1995 vermoord werden door het BosnischServische leger. Hetzelfde lot ondergingen haar twee broers en de twee zonen van haar zus.
Samen met tientallen andere ‘moeders van Srebrenica’ woont Mehmedovic in het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag de uitspraak bij van het vonnis van Ratko Mladic, de militaire leider van de Bosnische Serviërs tijdens de oorlog in Bosnië (19921995), die aan bijna 100.000 mensen het leven kostte. ‘Dit is een zeer droevige dag’, zegt Mehmedovic voor het vonnis valt. Ze hoopt dat hij levenslang krijgt. ‘Maar het is niet mogelijk om een gepaste straf te geven aan iemand die zulke wreedheden heeft begaan. Het is wel een belangrijk signaal voor de toekomstige generaties.’
Wanneer de Nederlandse rechter Alphons Orie de gruwelijkheden van de oorlog begint te schetsen, valt er een zeldzame stilte in de perszaal. Om 12 uur wordt het vonnis uitgesproken. De rechters veroordelen de toenmalige militaire leider van de Bosnische Serviërs tot levenslang wegens de etnische zuivering van Moslims en Kroaten, wegens de oorlogsmisdaden tijdens de belegering van de hoofdstad Sarajevo, de gijzeling van VNblauwhelmen en de genocide in Srebrenica – waar naar schatting 8.000 moslimmannen werden omgebracht. De verzachtende omstandigheden die de verdediging inriep, waaronder het feit dat Mladic een goed karakter zou hebben, worden van tafel geveegd gezien de gruwelijke feiten, zegt Orie.
‘Jullie zijn leugenaars’
Zoals te vrezen viel, heeft Mladic zelf kort voordien zijn laatste show opgevoerd in de rechtszaal. Zijn advocaten hebben eerst tevergeefs geprobeerd het verdict uit te stellen wegens zijn zwakke gezondheid, maar de 74jarige zag er fysiek opvallend goed uit. Volgens Serge Brammertz, de Belgische hoofdaanklager van het Joegoslaviëtribunaal, is hij er fysiek beter aan toe dan bij zijn arrestatie in Servië in 2011.
Netjes in het pak gestoken, luistert Mladic lichtjes arrogant naar het vonnis – het doet denken aan de manier waarop hij Thom Karremans, de overste van de Nederlandse VNblauwhelmen in Srebrenica, vernederde tijdens die dramatische dagen in Srebrenica. Wanneer rechter Orie zegt dat het BosnischServische leger in de zomer van 1995 een plan opstelde om Srebrenica etnisch te zuiveren, verschijnt er een misprijzend lachje op zijn gezicht en schudt hij zijn hoofd om duidelijk te maken dat hij volgens hem onzin verkoopt.
Na 40 minuten wordt de zitting geschorst op vraag van de verdediging, net op het moment dat Orie begonnen is aan de rol van de beklaagde. De schorsing loopt uit, omdat Mladic drie keer zijn bloeddruk wil laten meten. Terug in de rechtszaal vraagt zijn advocaat dat de zitting stilgelegd wordt of dat Orie onmiddellijk de strafmaat bekendmaakt. Orie weigert, waarop Mladic rechtstaat en begint te schreeuwen: ‘Jullie zijn allemaal leugenaars, dit zijn allemaal leugens. Moederneukers.’ De rechter laat hem verwijderen uit de rechtszaal en stuurt Mladic naar een aparte ruimte waar hij de rest in een zetel kan volgen.
‘De echte helden zijn de overlevenden’
‘Toen hij moordde, gedroeg hij zich zogezegd als een held, maar niet toen hij zijn straf moest aanhoren’, zegt Suad Popalic na afloop. Moeders vallen elkaar in de armen en troosten elkaar, enkelen beginnen te huilen als ze voor de tvcamera’s opnieuw opsommen hoeveel van hun familieleden vermoord werden.
‘Ik ben tevreden, maar niet met het feit dat hij vrijgesproken werd voor genocide bij de eerste beschuldiging (in zes andere dorpen dan Srebrenica, red.)’, zegt Munira Subasic, de voorzitster van de organisatie Moeders van Srebrenica. Zelf verloor ze 22 familieleden, onder wie haar man en haar zoon, maar al die tijd is ze blijven hopen dat Mladic vroeg of laat veroor deeld zou worden. ‘Ik hoop dat hij niet kan slapen. Als hij niet naar Srebrenica gekomen was, zouden mijn man en mijn zoon en mijn familieleden nog leven. En dan had hij zijn soldaten niet het bevel gegeven om te moorden en te verkrachten.’
Een halfuur na het vonnis komt Serge Brammertz, de Belgische hoofdaanklager van het Joegoslaviëtribunaal, langs de trap naar beneden. Hij spreekt van een mijlpaal in de internationale justitie. ‘Sommigen zullen zeggen dat dit vonnis tegen de Servische bevol
Wanneer de rechter zegt dat het BosnischServische leger een plan opstelde om Srebrenica etnisch te zuiveren, verschijnt een misprijzend lachje op Mladic’ gezicht
king gericht is. Ik verwerp dit compleet. Het is de schuld van Mladic, en van hem alleen. Anderen zullen zeggen dat Mladic een held is die zijn volk verdedigde. Niets kan minder waar zijn, zoals dit vonnis bewijst. De geschiedenis zal Mladic herinneren vanwege de vele gemeenschappen en levens die hij vernietigde. De echte helden zijn de slachtoffers en de overlevenden die hun zoektocht naar gerechtigheid nooit hebben opgegeven.’