Van elke euro maken universiteiten er zes
De Vlaamse universiteiten willen de overheid overtuigen van hun meerwaarde met de berekening dat ze zes keer meer opbrengen dan ze kosten.
De circa anderhalf miljard euro die overheden jaarlijks aan de vijf Vlaamse universiteiten uitkeren, levert onze economie bijna 10 miljard euro op. Dat besluit het Schotse adviesbureau BiGGAR Economics. Op vraag van de vijf Vlaamse rectoren heeft het de sociaaleconomische impact van ons universitair landschap becijferd, een oefening die nooit eerder is gemaakt. ‘Onze impact wordt schromelijk onderschat’, klaagde Luc Sels, de rector van de KU Leuven, al eerder.
Door te kijken naar brede economische parameters zoals uitgaven in de dagelijkse werking van universiteiten, bijvoorbeeld voor personeel of gebouwen, en de bestedingen van studenten, maar ook naar de valorisatie van onder zoek en hoeveel hoger het loon is van mensen met een universitair diploma dan dat van mensen zonder, tikt de teller aan tot bijna 10 miljard euro per jaar.
Daarnaast stellen de universiteiten meer dan dertigduizend mensen rechtstreeks te werk. Met de onrechtstreekse tewerkstelling erbij loopt dat zelfs op tot meer dan negentigduizend. Die jobs ontstaan onder meer via de wetenschapsparken en incubators. De instellingen leiden ook 125.000 bachelor en masterstudenten op.
Daar houdt het op niet op, betoogt Herman Van Goethem. De rector van de UAntwerpen en voorzitter van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (Vlir) wijst erop dat mensen met een diploma hoger onderwijs langer leven, gezonder zijn en een hoger pensioen hebben. ‘Onze afgestudeerden zijn in vele opzichten een motor voor de opbouw van onze samenleving.’
Met dit onderzoek willen de vijf Vlaamse rectoren een punt maken. ‘Wij vervullen een fundamentele rol in de samenleving’, zegt Van Goethem.
Dat data zullen gebruikt worden om een memorandum op te stellen voor de Vlaamse en federale verkiezingen van 2019. Die tekst zal een forse waarschuwing bevatten. ‘Er is een erosie van de financiering aan de gang die heel problematisch wordt. Door het niet volledig doorrekenen van de index, het niet proportioneel meestijgen van de financiering van het aantal studenten enzovoort.’
Van Goethem rekent de gevolgen daarvan voor: op dit moment zijn er ongeveer tienduizend studenten die niet gefinancierd worden door de overheid. ‘Dat begint op een niveau te komen dat we het moeilijk krijgen om onze basisopdracht te vervullen.’
Met andere woorden: de overheid moet een inspanning leveren. ‘Want wij willen niet inboeten aan kwaliteit.’
‘We vervullen een fundamentele rol in onze samenleving, maar krijgen het moeilijk om onze basisopdracht te vervullen’ HERMAN VAN GOETHEM Rector UAntwerpen
‘We moeten de broekriem aanhalen: in de manier waarop we ons onderwijs geven en in het onderhoud van onze gebouwen’
Wat is de belangrijkste les die u trekt uit de nieuwe analyse over de impact van universiteiten in Vlaanderen?
Van Goethem (voorzitter Vlaam
se Interuniversitaire Raad): ‘Dat we een fundamentele rol vervullen in onze samenleving. Voor iedere euro die de overheid investeert, krijgt ze er zes terug. In Vlaanderen alleen al creëren we meer dan negentigduizend jobs. En dan spreek ik nog niet over alle winsten die in deze studie niet in cijfers vervat zijn: mensen met een hogere opleiding zijn gezonder, leven langer, enzovoort. Ze geven onze samenleving een enorme stimulans.’
Waarom de noodzaak om dit allemaal aan te tonen?
‘In aanloop naar de verkiezingen van 2019 kan het geen kwaad om goed te becijferen wat wij genereren. Op dit moment loopt de financiering achter door onder meer het niet volledig doorrekenen van de index of het stijgende aantal studenten. Daardoor zijn er tienduizend studenten die niet gefinancierd worden door de over heid. Dat voelen wij. We moeten de broekriem aanhalen: in de manier waarop we ons onderwijs geven, maar ook in het onderhoud van onze gebouwen.’
‘We vragen ook wat meer vertrouwen van de overheid. Uiteraard moeten wij ons verantwoorden voor onze uitgaven, maar onze wendbaarheid gaat verloren door de al te strikte regels.’
Welke gevolgen heeft die financiering dan voor het onderwijs?
‘We zien de laatste tien à vijftien jaar het fenomeen van de studieduurverlenging. Die heeft de overheid mee mogelijk gemaakt door de invoering van een creditsysteem. Bovendien daalt het niveau van de studenten die instromen. Ook van diegenen met een asodiploma. Recent onderzoek wees uit dat het niveau van begrijpend lezen onder tienjarigen daalt. Die mensen komen over acht jaar naar de universiteit.’
‘Wij willen niet inboeten op kwaliteit. Dat betekent dat we middelen nodig hebben om de instroom en de doorstroom te verbeteren, door bijvoorbeeld interactiever en in kleinere groepen te werken.’
U zou ook een toelatingsexamen kunnen invoeren. Vanuit de redenering: we selecteren onze studenten aan de poort, waardoor we geen geld hoeven te steken in de begeleiding.
‘Dat gaan we niet doen. Daarover is consensus onder alle rectoren. Toelatingsexamens hakken te veel in op de groeikansen van onze jongeren. Een ijkingsproef heeft wel zin, een die aangeeft of iemand wel het profiel heeft om een bepaalde richting te volgen en zo nodig nog bijgeschaafd kan worden.’
De vijf Vlaamse rectoren hebben deze studie samen gevraagd. Als het over centen ging, stonden de rectoren in het verleden niet op één lijn. Is er iets veranderd?
‘Ik zou dat niet overdrijven. Onder eerdere rectoren was er een sterk concurrentieel discours, dat vooral te maken had met marketing. Dat is niet goed. Nu kunnen we in een sfeer van onderling vertrouwen werken. We willen er allemaal op vooruitgaan. We vragen de overheid om dat ook te doen.’
Hoe betrouwbaar is deze studie? Doorstaat dit de wetenschappelijke toets die we van universiteiten mogen verwachten?
‘BiGGAR, het Schotse bureau dat het onderzoek uitgevoerd heeft, werkt onafhankelijk en maakt gebruik van een methodologie die de Europese Unie ook hanteert. Dat bureau heeft er ervaring mee: het heeft al voor een vijftigtal andere universiteiten en kennisinstellingen gelijkaardige studies gemaakt.’