Niet meer naar de cel voor je mening
Duizenden politieke gevangenen kunnen in Ethiopië plots vrijkomen. Een ongeziene toegeving van het autoritaire regime na maanden durende burgerprotesten.
BRUSSEL I ‘We willen de democratische ruimte voor iedereen vergroten.’ Met die verrassende woorden heeft de Ethiopische eerste minister, Hailemariam Desalegn, beloofd alle politieke gevangenen in zijn land vrij te laten. Bovendien wil Desalegn de beruchte martelgevangenis Maekelawi in de hoofdstad Addis Abeba sluiten, om er een ‘modern museum’ van te maken.
Een exacte datum voor die plannen gaf Desalegn niet. Op Twitter reageerden enkele Ethiopische activisten daarom sceptisch op de belofte. Volgens Atnaf Brhane, die 540 da gen in de gevangenis zat, functioneert ‘het oude Yordanos Hotel in Addis Abeba nu al als het nieuwe Maekelawi’.
Uit de vergeetput
Maar Desalegn beloofde volgens de lokale krant Addis Standard wel expliciet dat de lopende aanklachten tegen politieke gevangenen – naar schatting zo’n 5.000 mensen – vervallen en dat wie al veroordeeld is – zo’n 1.000 gevangenen – een pardon kan krijgen.
Er komt ook een nieuwe gevangenis, ‘gebaseerd op richtlijnen over mensenrechten en internationale standaarden’. Africanews.com maakt zelfs melding van een pas benoemde onderzoekscommissie over mensenrechtenschendingen.
Het op een na meest bevolkte land van SubSaharaAfrika lijkt dus te kiezen voor een nieuwe wind. ‘Als dit waar is, dan is het een gigantische verandering met structurele gevolgen’, tweette Afrikakenner Laura Hammond van de Londense School of Oriental and African Studies.
Nooit eerder erkende het autoritaire regime dat het zelfs maar politieke gevangenen had. Wie protesteerde, werd gebrandmerkt als een crimineel of ‘terrorist’. Op basis van die aanklacht zijn veel dissidenten, journalisten en burgers voor jaren
naar de gevangenis gestuurd.
Voor de belangrijkste oppositiepolitici, Merera Gudina en Bekele Gerba, is de belofte een uitweg uit de vergeetput. Zij wachten op processen die vooruitgaan met de snelheid van een slak.
547 parlementsleden, 0 van de oppositie
De keuze voor meer openheid verrast veel waarnemers. Is dit een toegeving uit noodzaak? Het regime in Addis Abeba heeft een erg moeilijk jaar achter de rug. Het antiliberale EPRDF (het Volksrevolutionair Democratisch Front) is al 26 jaar aan de macht en heeft het land vrij succesvol gemoderniseerd. Dat gebeurde wel met harde hand en zonder veel overleg. In het Ethiopische parlement, dat 547 zitjes telt, zetelt geen enkele politicus van de oppositie.
Maar sinds 2015 zijn er geregeld protesten in de regio’s Oromia en Amhara. In Oromia woont de grootste etnische groep van het land, die zich uitgesloten voelt van de macht. Vorig jaar moest het regime de noodtoestand uitroepen omdat er in Oromia honderden doden waren gevallen. Ondertussen is er een separatis tische beweging actief in het gebied.
2017 werd een keerpunt. De politie werd ingezet op universiteiten. Uiteindelijk ontstond er een openlijk conflict binnen de EPRDF en namen enkele hooggeplaatste politici ontslag uit onvrede met het beleid. Opmerkelijk is ook de actieve inbreng van burgers en het middenveld. Op 27 december hielden Ethiopiërs een gecoördineerde actie op sociale media om politieke gevangenen vrij te krijgen. Na wekenlange discussie lijkt de EPRDFelite te weinig manoeuvreerruimte te hebben om de gevangenen nog achter de tralies te houden.
‘Nationale dialoog’
Als de politieke gevangenen effectief vrijkomen, wordt het uitkijken naar hoe de partij de beloofde ‘nationale dialoog’ over structurele problemen aanpakt. De protesten gingen namelijk niet alleen over mensenrechten, maar ook over landroof. De overheid stelt al jaren goedkoop land ter beschikking aan buitenlandse investeerders, die er grote fabrieken op bouwen. Maar landbouwfamilies zeggen dat ze van hun land werden verdreven en mishandeld door milities als ze durfden te protesteren.
‘Als dit waar is, dan is het een gigantische verandering met structurele gevolgen’ LAURA HAMMOND School of Oriental and African Studies
‘We willen de democratische ruimte voor iedereen vergroten’ HAILEMARIAM DESALEGN Ethiopische eerste minister