Theo Francken

loopt in de voetsporen van de socialisten

BART BRINCKMAN

BRUSSEL I ‘Waarom ben jij een racist?’ Johan Vande Lanotte (SP.A) zal de vraag van zijn petekind nooit vergeten. Als mi nister van Binnenlandse Zaken incarneer de hij eind jaren 90 het door de socialisten uitgetekende asielbeleid.

‘Het was heftig. Elke dag waren er petities tegen uitwijzingen’, herinnert hij zich. De periode tekende de Oostendenaar voor het leven. ‘Toen Bruno Tobback in 2011 dacht dat ik de bevoegdheid het liefst aan mij zag voorbijgaan, gaf ik hem gelijk. Voor uw zielsrust is deze bevoegdheid niet ideaal.’

‘Ik heb van links niets te leren, de linkse puinhopen zijn immens’, klinkt de mantra van huidig staatssecretaris voor Asiel Theo Francken (NVA). ‘Dikke zever’, vindt Vande Lanotte. De Antwerpse sociolinguïst Jan Blommaert geeft hem gelijk: ‘Wat een leugen. De basislogica rond asiel is al een kwarteeuw dezelfde. Het verschil is enkel dat extreemrechts die tegenwoor dig zelf toepast.’

Begin jaren 90 zette Louis Tobback (SP.A) als minister van Binnenlandse Za ken, met Vande Lanotte als kabinetschef, dat beleid in de steigers. Eind 1995 culmi neerde dat in de legendarische uitspraak in het boekje Zwart op wit. ‘Diegenen die misbruik maken van de asielprocedure en hier als meeuwen op een stort komen zit ten omdat dat makkelijker is dan thuis te vissen of de grond te verbouwen, dienen systematisch uitgewezen te worden.’

Tobback presenteerde zich niet alleen als legalist. ‘Een politiek vluchteling is een welomschreven juridisch begrip.’ Hij zocht ook een antwoord op een dubbele uitdaging. De implosie van de SovjetUnie en de Balkanoorlog veroorzaakten een ongeziene vluchtelingenstroom. Bovendien hakte het vreemdelingendiscours van het Vlaams Blok ongenadig in op de aanhang van de SP.A.

Duidelijke regels

De links georiënteerde Blommaert ver weet de SP.A toen al dat ze zich opsloot in de krijtlijnen van de tegenstander. Tob back ontkende. ‘Als ik het Blok wil decime ren, moet ik de ziekte wegnemen waarop die partij parasiteert: de machteloze staat. En de machteloze staat is veel gevaarlijker voor de democratie dan de autoritaire staat.’

Vande Lanotte benadrukt verder de ideologische onderbouw. ‘Landen zonder sociale zekerheid kunnen ongestraft ie dereen toelaten. Een welvaartsstaat kan niet zonder duidelijke regels die bepalen wie sociale rechten heeft en wie niet.’

De socialisten tekenden voor een nieu we, stringente asielwetgeving. Net voor de eeuwwisseling kreeg de partij de reke ning. De Nigeriaanse asielzoekster Semira Adamu stikte bij een fout gelopen ge dwongen uitwijzing. Tobback nam ontslag. Voortaan kon iedere verantwoordelijke minister op dit departement met een drama worden geconfronteerd.

Drie jaar geleden beschouwde Francken de gebeurtenis in Knack als een ‘catharsis’. Onder leiding van Etienne Vermeersch stelde een commissie heldere richtlijnen voor het terugkeerbeleid op die vandaag nog altijd gelden – een grote teleurstelling voor een stuk van de linkerzijde. De fundamenten van het terugkeerbeleid bleven overeind, alleen de aanpak werd ‘humaner’.

Toch loopt er een directe lijn tussen de kritiek die Tobback uit Franstalige hoek te slikken kreeg en de vraag van de gebroeders Dardenne aan premier Charles Mi chel (MR) om Francken te ontslaan. Vande Lanotte zucht: ‘Dat is altijd zo geweest. Franstaligen houden zich aan grote retori sche principes: liberté, égalité et fraterni

té. Maar niet aan de feiten.’ Bij zijn ontslag reageerde Tobback erg bitter op de manier waarop de Franstaligen de wetgeving lip pendienst bewezen maar de toepassing dwarsboomden.

Populariteitspoll

De door Francken verbeelde ‘puinhopen van links’ smeken bijgevolg om nuancering. De Vlaamse socialisten hebben al sinds 1999 ook geen enkele bevoegdheid over asiel. Straffer, de NVA steunde tussen 2008 en 2009 een regering (Leterme/Van Rom puy) die als enige een opengrenzenbeleid beleed. Het maakt Vande Lanotte opstan dig. ‘Via haar kartel met CD&V duldde de NVA die regering zonder Vlaamse socialis ten vanuit de oppositie. Door interne tegen stellingen liep het asielbeleid volledig uit de hand. Uiteindelijk raakten 30.000 asielzoekers geregulariseerd.’

De traumatische ervaring plaveide de weg voor een staatssecretariaat waarbij zowel het toelatingsbeleid als de opvang wordt verenigd. Maggie De Block (Open VLD) beet de spits af, Francken stapt in haar voetsporen verder. Toch is er een groot verschil. Ooit werd asiel beschouwd als de zwartepiet van de politiek: ‘De job veroorzaakt eelt op mijn ziel’, zei Patrick Dewael (Open VLD). ‘Mocht het een erfenis zijn, ik zou ze weigeren’, zei De Block. Maar in een tijdsgewricht dat draait rond grenzen en identiteit betekent het departement intussen de snelste weg naar de top van de populariteitspoll.

Frustratie

Vande Lanotte wil geen kritiek geven op het concrete beleid. Maar de communicatie van Francken ‘verraadt een zeker plezier in het uitwijzen van mensen’. Daar kan de voormalige minister niet bij. ‘Het is hatelijk, het is hard, het is echt niet oké. Maar de Vlaming lust het wel. Hij speelt graag de underdog, hij heeft niets liever dan een externe vijand. Het kunnen niet altijd de Walen zijn, nu is het de beurt aan de vreemdelingen. Francken vindt het geestig dat hij Soedanezen kan terugsturen.’

Er gaat geen dag voorbij of de staatssecretaris pakt triomfantelijk uit met een zoveelste terugvlucht voor illegalen, criminelen of niet. Vande Lanotte is niet onder de indruk. ‘Hij profiteert van de readmissieakkoorden waaraan verschillende ministers meer dan twintig jaar hebben gewerkt.’ Tijdens zijn TheoToerttournees krijgt de staatssecretaris de lachers op zijn hand wanneer hij vertelt hoe hij de Alge

‘De communicatie van Francken verraadt een zeker plezier in het uitwijzen van mensen’ JOHAN VANDE LANOTTE (SP.A) Voormalig minister van Asiel

rijnse ambassadeur onder druk zet. Vande Lanotte: ‘Ik gaf het meegereisde personeel van Marokkaanse diplomaten enkel een visum als het land een aantal illegalen terugnam.’ Wat voor de een discreet bleef, is groot nieuws voor de ander.

Maar de cijfers werken ook in de andere richting. De influx van vreemdelingen ligt onder de regeringMichel 7 procent hoger dan onder de regeringDi Rupo (gemiddeld 134.706 tegenover 125.087 per jaar). Dat cijfer zal de staatssecretaris nooit twitteren. Nochtans beloofde hij vanuit de oppositie stellig dat de NVA ‘de migratiestromen weer onder controle zou krijgen’. Volgens Blommaert gaat het om zijn ‘tweede leugen’: ‘In tegenstelling tot wat hij beweert, heeft een staatssecretaris niet de minste hefboom om de toestroom te sturen.’

Volgens de professor is het enkel aan de partijdiscipline en de populariteit van Francken te danken dat de NVA dit slikt. Hij ziet in de ‘frustratie om die onmacht’ de reden voor zijn ‘gespierde taalgebruik rond het terugkeerbeleid en de razzia’s in het Brusselse Maximiliaanpark. Dat maakt het voor Vlaams Belang ook zo moeilijk om hem te blameren. En zolang Francken op de lijn van het Belang zit, heeft de kritiek van links geen enkel effect.’

In de marge van een persconferentie vertelde Europees Parlementslid Gerolf Annemans (Vlaams Belang) vrijdag ‘dat links elke dag een kistje goud op de stoep van Francken afzet’. Meteen volgde er wat goede raad: ‘Wie de staatssecretaris pijn wil doen, zal hem langs rechts moeten pakken.’ De analyse van de Belanger snijdt wellicht hout. Maar ze bewijst meteen het onvermogen van zijn partij.