CD&V kan geen vuist maken
Hoe Wouter Beke zich mispakte aan de zaakFrancken
De gepolariseerde politieke cultuur botst met de eigenheid van CD&V. Bovendien lijkt Bekes stijl niet aan de hedendaagse uitdagingen aangepast
Waarom moest Wouter Beke tussen kerst en Nieuwjaar de zaakFrancken even opstoken? Verschillende CD&V’ers begrijpen er niets van. Intellectueel had de voorzitter een punt. In het verleden stapten excellenties voor minder op. De staatssecretaris voor Asiel en Migratie informeerde premier Charles Michel (MR) onvolledig, zijn geloofwaardigheid staat op het spel. Maar een ontslag suggereren zonder het echt te vragen, leidt nergens toe. Voor NVAvoorzitter Bart De Wever was het dan ook een koud kunstje om met één welgemikte zin zijn christendemocratische collega het zwijgen op te leggen.
Wellicht speelde er een dubbele reden. CD&V worstelde van meet af aan met het gebruik van een Soedanese identificatiecommissie als voorbereiding voor een repatriëring, iets waarmee Theo Francken erg trots uitpakte. De partij schermt met het argument dat de beslissing zonder medeweten van vicepremier Kris Peeters was genomen. Verder leek de beschadiging van de soms grofgebekte – zeker op sociale media – en populaire staatssecretaris meegenomen. Francken groeide uit tot de populairste politicus in Vlaanderen. Voor andere partijen is dat het sein voor de sloophamer.
Toch was het niet verstandig. Pre mier Michel herhaalt zowat elke dag dat het ‘strenge maar rechtvaardige’ asielbeleid een zaak van de voltallige regering blijft, CD&V incluis. Anders gezegd: als zou blijken dat enkele Soedanezen bij hun terugkeer gefolterd zijn, dan overstijgt dat de verantwoordelijkheid van Francken. Voor een partij die graag schermt met fundamentele mensenrechten, blijft dat een frustrerende vaststelling. Als het onderzoek straks bloed vindt, blijft het pak van Beke niet maagdelijk wit.
Meer vlaggen, minder paraplu’s
Een ongeluk komt nooit alleen. De problemen overstijgen de discussie over ministeriële deontologie. Na al die jaren slaagt CD&V er binnen de regeringMichelI nog steeds niet in om een belangrijke scalp te veroveren. ‘We hebben nood aan meer vlaggen en minder paraplu’s’, waarschuwde een exminister twee jaar geleden al. De partij moest haar programma beter verkopen. ‘We moeten zoeken naar hedendaagse vormen om een klassiek stuk te ensceneren.’ Net daarom viel het jongste interview van Peeters in De Tijd zo hard tegen. De vicepremier jammert er over ‘verwezenlijkingen die helaas wat zijn ondergesneeuwd’. Vervolgens gaat het over de lastenverlaging in de bouw of de aanpassing van de proefperiode.
Nog straffer, Peeters verweet andere partijen dat ze de effectentaks in de bak van CD&V probeerden te duwen. Die taks kwam er als compromis voor de CD&Veis voor rechtvaardige belastingen. Aanvankelijk ging het om een meerwaardebelasting, maar dat wezen de andere partners af. Het pleidooi voor een dual income taks was een gelijkaardig lot beschoren. Uiteindelijk blijft CD&V met lege handen achter.
De NVA pocht met een verlaging van de vennootschapsbelasting, Open VLD gaat de boer op met een maatregel die belastingvrij bijklussen mogelijk maakt. Als minister van Werk kan Peeters pronken met de zowat 250.000 vacatures op de arbeidsmarkt, een ongezien record. Maar de vicepremier doet het niet, de partij doet het evenmin. En als het wordt geprobeerd, haalt iedereen de schouders op. Peeters werkte integendeel op de lachspieren met een wetsontwerp dat zich bemoeide met het versturen van emails na de werkuren.
Krijgsgevangene
Over de oorzaken werd eerder al geschreven. Als junior partner vond CD&V in deze regering nooit echt haar draai. Als meest linkse partij in een rechts kabinet weegt ze te licht om een stempel te drukken. De afwezigheid van zusterpartij CDH bleek van meet af aan een weeffout die nooit gemaskeerd kon worden. Geen enkele ministerspost spreekt echt tot de verbeelding. Als minister van Justitie verzet Koen Geens de bakens, de kiezer ligt er niet wakker van. Van staatssecretaris voor Buitenlandse Handel Pieter De Crem horen we zelfs niets meer.
Misschien liep Peeters als eerste minister een beter parcours. Die vraag kunnen alleen hypothetische geschiedschrijvers beantwoorden. Als Europees commissaris leidt Marianne Thyssen CD&V zeker niet naar een eclatante verkiezingsoverwinning. Voor hetzelfde geld was premier Peeters de krijgsgevangene van de NVA, net zoals Michel vandaag.
De gepolariseerde hedendaagse politieke cultuur botst ook met de ei
De NVA wil zich profileren als de absolute volkspartij in Vlaanderen. Bart De Wever laat geen kans onbenut om de kwijnende CD&Vvlam te doven
genheid van CD&V. Een volkspartij verbindt. Christendemocraten appelleren met een inclusief verhaal aan verschillende bevolkingsgroepen (werknemers, werkgevers, zelfstandigen) in de samenleving. Als centrumpartij heeft CD&V zowel op links als op rechts de nodige bandbreedte nodig, de synthese vormt de meerwaarde. Maar Beke slaagt er niet in om dat beeld enige geloofwaardigheid te geven. Zijn stijl lijkt niet aangepast aan de uitdagingen van vandaag.
Een bedachte strategie liep met een sisser af. CD&V verwachtte dat de NVA zich als geboren oppositiepartij zou verbranden aan een regeringsdeelname. Maar mede geholpen door de veiligheidsproblematiek groeiden excellenties als Jan Jambon en Theo Francken uit tot de sterkhouders van het kabinet. De christendemocraten miskeken zich verder op de ‘arrogantie van de NVA’, zoals dat genoegzaam binnen de partij wordt genoemd.
Soumission
De NVA communiceert inderdaad rücksichtslos. Ze heeft geen respect voor coalitiepartners. Meer zelfs, de NVA staat CD&V naar het leven. Ze wil zich profileren als absolute volkspartij in Vlaanderen. Beke weigert dat agressieve spel mee te spelen. Hij gaat ervan uit dat de gematigde NVAkiezer uiteindelijk zijn bekomst zal hebben van de manier waarop De Wever polariseert en de identiteitspolitiek exploiteert. Maar voorlopig ziet het er niet naar uit dat dit streven naar waardigheid en goed fatsoen zoden aan de dijk zet. Dat moet best een frustrerende gedachte zijn.
De partij dreigt daardoor op twee fronten te verliezen. Aan de linkerzijde kan CD&V haast geen verwezenlijkingen voorleggen. ACVvoorzitter Marc Leemans heeft nooit een goed woord voor het beleid over. De vakbondsleider wordt daarbij opgejaagd door de CSC, de Franstalige vleugel. Die wil dan weer niet onderdoen voor de socialistische vakbond. Beke vindt de kritiek van Leemans intellectueel niet fair. Maar het versterkt zijn positie niet.
Ook de rechterzijde staat onder druk. De NVA afficheert zich als een partij die de islamitische dreiging tot staan brengt. De verkiezingscampagne staat in het teken van identiteit en grenzen. Die principiële houding contrasteert met de weifelende attitude van CD&V. Lang niet iedere Vlaming smaakt de wir schaffen dasgedachte van de door Beke bewonderde Duitse bondskanselier Angela Merkel. De CD&Vvoorzitter kan voorlopig nog rekenen op een conservatieve katholieke aanhang die zich niet laat leiden door een communautaire sirenenzang. Maar die kiezers raken steeds meer bezorgd over een mogelijke soumission.
Paniek
Dat leidt bij momenten tot paniek. Kamerlid Hendrik Bogaert pleitte enkele weken geleden voor een volledig hoofddoekverbod. Binnen CD&V klonk veel kritiek op het onvoldragen voorstel. Maar het voorval onderstreepte vooral de koortsachtige zoektocht van conservatieve CD&V’ers naar een gespierd antwoord. Ook het NVAgebeuk op de katholieke koepel veroorzaakt hoofdbrekens. Na de dialoogscholen focuste de discussie zich onlangs op het mogelijke gebruik van de moedertaal op school. Minister van Onderwijs Hilde Crevits liet zich daarbij helemaal in het defensief dringen.
‘We moeten vermijden om te polariseren met de NVA door het omgekeerde te zeggen’, waarschuwde Bogaert ooit. ‘Dat plaatst ons in een onnatuurlijke omgeving en zal ons niet helpen.’ Hij heeft gelijk. Als gewezen kartelpartners vissen CD&V en NVA in dezelfde electorale vijver.
Veel tijd om de meubelen te redden, rest er niet meer. De regering heeft nog veel werk op de plank. Maar CD&V kan alleen scoren met het akkoord rond Arco, dat afgelopen zomer werd beklonken. Het echte verschil kan niet meer gemaakt worden, zelfs al gaat het België economisch voor de wind.
Twintig jaar geleden lachte CD&V de tegenstander uit. ‘Gij zult het geknakte riet niet breken’, citeerde toenmalig voorzitter Mark Van Peel uit het boek Jesaja. Hij jende zo oppositiepartij Open VLD, die toen niet wist van welk soort hout pijlen te maken. Tegenwoordig laat De Wever geen kans onbenut om de kwijnende CD&Vvlam te doven.
Beke heeft ondertussen gemerkt dat een partij zonder verpinken haar belangrijkste programmapunt on hold kan zetten zonder dat de militanten morren. Ongestraft stopte de NVA haar communautaire programma in de ijskast. Ook heeft ze geen last met het mislopen van de begrotingsdoelstelling. De partij compenseerde dat met andere successen. CD&V kan er slechts van dromen.