It’s fiction, stupid
Zijn die waargebeurde misdaadverhalen wel zo waargebeurd? Waargebeurde misdaadverhalen zijn hotter dan hot als tvreeks, maar ze nemen ook steeds vaker een loopje met de feiten. Zo noemt de familie van modeontwerper Gianni Versace de serie over zijn moor
‘Het is pure fictie’, liet de familie Versace deze week weten over The assassination of Gianni Versace: Ame
rican crime story. Die reeks over de moord op modeontwerper Gianni Versace gaat volgende week op de Amerikaanse zender FX in première.
True crime heeft de laatste jaren ongelooflijk aan populariteit gewonnen. Vanuit het idee dat de werkelijkheid de fictie vaak overtreft, doen zenders als HBO of streamingdiensten als Netflix graag inspiratie op in dossiers van echte misdaden. De makers van documentairereeksen als The jinx (over de excentrieke miljardair en moordenaar Robert Durst, HBO),
Making a murderer (over de voor verkrachting veroordeelde Steven Avery, Netflix) of The keepers (over de moord op zuster Cathy Cesnik en een pedofilieschandaal in de school waar ze werkte, Netflix) belichtten misdaadzaken die niet of slecht opgelost zijn.
Zulke reeksen hebben vaak een impact. Soms worden dossiers na uitzending opnieuw geopend. Durst had bij een sanitaire pauze tijdens de opnames van The jinx met zijn microfoon nog opgespeld gemompeld: ‘What the hell did I do? Killed them all, of course. Die ‘bekentenis’ zette wel wat in beweging. Net voor de uitzending van de laatste aflevering van de reeks werd Durst opnieuw gearresteerd. Hij wacht in de gevangenis nog altijd op een nieuwe rechtszaak.
Iconisch
Ook voor scenaristen van dramareeksen is echte misdaad begeerd bronmateriaal. Internatio naal gezien toch, want nadat VTM in 2013 Ontspoord na één aflevering had stopgezet, waagde geen enkele Vlaamse zender nog een poging. Zaken als die van Ronald Janssen liggen nog te gevoelig. Dat zéker iconische misdaden met een zekere gevoeligheid gepaard gaan, is logisch. Er zijn slachtoffers in het spel. Net daarom is het zo opmerkelijk dat de familie Versace zich op voorhand al van The assassination of Gianni Versace distantieert. Of, anders gezegd: dat FX zo’n verhaal zonder hun medewerking of goedkeuring uitwerkt, is riskant. Het toont vooral aan dat de voorzichtigheid waarmee tvmakers met dit soort onderwerpen omgaan, afneemt. De eerste reeks van American
crime story belichtte in 2016 de zaakO.J. Simpson. Er zijn talloze artikels terug te vinden die American crime story: The people v. O.J.
Simpson factchecken. Die artikels komen niet verder dan kleine detaillistische fouten en vereenvoudigingen en, ja, de makers kozen ervoor om te focussen op de openbare aanklaagster Marcia Clark. Maar de strijd van Clark was er dan ook één om te tonen. Dat de moord op O.J. Simpsons exvrouw, Simpsons arrestatie én zijn rechtszaak zich al vóór de camera’s hadden afgespeeld, maakte het een pak moeilijker om van de realiteit af te wijken.
Maar ook gewenning speelt hier mee. De schroom die aanvankelijk met de bewerking van waargebeurde misdaden gepaard ging, is in de VS gesmolten als sneeuw voor de zon. Ze zijn een bron voor entertainment geworden; ingrepen die nodig zijn om het verhaal spannender te maken, zijn niet langer taboe. Dat beseft ook de familie Versace. Ze houden de uit zending dus niet tegen, maar ze bestempelen de reeks als fictie.
Fors aangedikt
True crimereeksen, zoals
Mindhunter of Manhunt: Unabomber (beiden op Netflix te zien) zijn recenter dan The people v.
O.J. Simpson en ze illustreren die trend perfect. Een serie als Man
hunt: Unabomber factchecken is een behoorlijk schizofrene bezigheid. De reeks belicht de zoektocht naar en de arrestatie van Ted Kaczynski, een seriemoordenaar die in de VS zestien jaar lang bompakketten rondstuurde. Sommige scènes, zoals zijn arrestatie, zijn exacte kopieën van de werkelijkheid – die echte beelden zijn op Youtube terug te vinden. Maar andere aspecten zijn verzonnen, of op zijn minst fors aangedikt. Gepensioneerd FBIagent Greg Stejskal haalde in een opiniestuk op entertainmentwebsite The Wrap fors uit naar de makers van de reeks. Hij neemt aanstoot aan de manier waarop James Fitzgerald alle krediet kreeg voor de ontmaskering van de Unabomber. ‘Fitzgerald wordt voorgesteld als de belangrijkste onderzoeker in de zaak. Dat is gewoon niet waar.’ Volgens Stejskal was Fitzgerald maar enkele maanden bij het onderzoek betrokken, terwijl het in zijn geheel zestien jaar gelopen heeft. Fitzgerald zou Kaczynski ook nooit ontmoet hebben en de forensische linguïstiek, de onderzoeksmethode gebaseerd op het taalgebruik van de dader waarvan Fitzgerald claimt dat hij ze tijdens het Unabomberonderzoek ontwikkeld heeft, zou weinig betekend hebben voor de ontknoping van de Unabomberzaak. Fitzgerald, die enkele boeken aan de Unabomber gewijd heeft en naar aanleiding van de serie talloze interviews gaf, ziet dat zelf anders. ‘De Fitzgerald in de reeks is soms een samenvatting van meerdere agenten, maar 80 procent klopt’, zegt hij. ‘Oké, ik heb geen enkele plaats delict bezocht, maar ik ken alle agenten die dat wel hebben gedaan.’
Vergoelijking
Eén aflevering van Manhunt is volledig aan de jeugd van de Unabomber gewijd. Daarin interpreteren de schrijvers er gretig op los. Ze creëren een levensverhaal dat een verklaring suggereert en zo Kaczynski’s daden vergoelijkt. Als ze niet kwalijk zijn, zijn zulke ingrepen op zijn minst erg onvoorzichtig. Maar ach, ze leveren wél een spannender verhaal op.
De schroom die aanvankelijk met de bewerking van waargebeurde misdaden gepaard ging, is in de VS gesmolten als sneeuw voor de zon
‘The assassination of Gianni Versace’: later dit jaar op Q2.