UGent controleert op mensenrechten
De UGent bekijkt voortaan of nieuwe samenwerkingen de mensenrechten niet schenden. ‘We hopen een pioniersrol te vervullen.’
Nog maar anderhalf jaar geleden beschuldigden vijftig professoren van de UGent in een open brief de universiteit ervan ‘zich medeplichtig te maken aan de misdaden van Israël’. Een samenwerking met een lokale universiteit en vliegtuigconstructeur, die op hun beurt een wapenfabrikant hielpen, zou niet alleen ethisch discutabel zijn, maar ook een juridisch risico inhouden.
Het zette de discussie op scherp over de wenselijkheid van bepaalde partnerschappen in tijden van sterke internationalisering. Niet alleen in Gent overigens. De KU Leuven kreeg veel kritiek voor de deelname aan een Europees onderzoeksproject waar ook de Israëlische veiligheidsdiensten in betrokken waren. Die samenwerking loopt binnenkort af. De VUB zag een gastdocent uit Iran ter dood veroordeeld worden op verdenking van spionage.
De UGent is daarom van start gegaan met een aangescherpt mensenrechtenbeleid. Voortaan vereist iedere internationale samenwerking een ‘impact assess
ment’, waarbij professoren een inschatting moeten maken of er een schending van de mensenrechten dreigt. De Commissie Mensenrechtenbeleid fungeert als geweten, pleegt overleg en geeft advies.
Hoogleraar Mensenrechten en voormalig voorzitter van Amnesty International Eva Brems maakt deel uit van die commissie. ‘De Turkse universiteiten zullen bijvoorbeeld een belangrijk dossier worden. Kunnen wij nog samenwerken nadat daar kritische stemmen massaal ontslagen zijn? Dat is een schending van de vrije meningsuiting. Maar natuurlijk mogen hardwerkende academici daar geen slachtoffer van worden.’
Brems beklemtoont dat er geen landen geviseerd zullen worden. ‘We kijken naar wat de lokale partner doet. Schendt die universiteit zelf de mensenrechten? Wordt onderzoek waarin wij betrokken zijn, gebruikt om mensenrechten te schenden? Dat zou allemaal tot een negatief advies kunnen leiden.’
Alarmbellen
Bedrijven blijven niet buiten schot. Als er indicaties zijn van grootschalige schendingen van de rechten van werknemers of omwonenden, moeten de alarmbellen ook afgaan.
Uiteindelijk is het de rector die de knoop doorhakt over samenwerken of niet. Dat kan nog verhitte discussies opleveren, maar Rik Van de Walle schaart zich openlijk achter het initiatief. ‘Mensenrechten zitten in het DNA van de UGent. Met die clausule en de commissie hopen we een wereldwijde pioniersrol te vervullen.’
De andere Vlaamse universiteiten zijn van plan om een gezamenlijk mensenrechtencharter op te stellen. ‘Ik denk dat wat wij doen, een goed uitgangspunt is’, aldus Van de Walle.
Brems benadrukt nog dat het mensenrechtenbeleid zich niet beperkt tot contracten en clausules. ‘Als universiteiten moeten we niet alleen bestuderen, maar ook op het terrein verbeteren. Zoals de studenten van de rechtsfaculteit, die juridisch advies geven over mensenrechten aan het middenveld.’
‘Als onderzoek waarin wij betrokken zijn gebruikt wordt om mensenrechten te schenden, kan dat tot een negatief advies leiden’ EVA BREMS