Rebellie bij SPD doet niet alleen Schulz bibberen
Nog eens met Merkel? Of de stekker eruit? De SPDbasis is erg verdeeld. Morgen kan ze op een partijcongres het licht op rood zetten. Dat zou niet alleen voor Schulz, maar ook voor Merkel en Macron een probleem zijn.
BRUSSEL I De hoofdstad van het land is Bonn al 28 jaar niet meer. Maar morgen zijn de ogen van de Duitse en zelfs de Europese politieke elite nog eens gericht op het stadje aan de oevers van de Rijn. Op een speciaal congres beslissen de sociaaldemocraten van de SPD of ze binnenkort formele regeringsonderhandelingen opstarten met de christendemocraten van de CDU en de CSU. Deze week werd duidelijk dat voorzitter Martin Schulz een spannende dag tegemoet gaat.
Het preakkoord voor een zwartrode regering, dat vorige week werd voorgesteld, kan op weinig enthousiasme rekenen bij de socialistische basis. Het verzet wordt aangevoerd door Kevin Kühnert, de voorzitter van de jongerenafdeling (zie inzet). Maar de tegenstand beperkt zich niet tot de jeugd. Eigenlijk is haast niemand in de partij enthousiast om nog eens in een coalitie onder leiding van Angela Merkel te stappen. De vorige twee keren draaide dat uit op een bittere nederlaag.
Een bocht
Vooral op 24 september van vorig jaar was het resultaat dramatisch. Met iets meer dan 20 procent boekte de SPD haar slechtste score sinds de Tweede Wereldoorlog. Schulz zei nog op de verkiezingsavond dat zijn partij voor de oppositie koos. Daarop begon Merkel met de liberalen en groenen te onderhandelen. Maar toen dat ‘Jamaica’experiment in december misliep en nieuwe verkiezingen dreigden, rolde de bal weer naar de SPD. Schulz ging de bocht in en zette zich alsnog aan tafel met Merkel.
Morgen mogen zeshonderd SPD afgevaardigden in Bonn beslissen of de SPDvoorzitter met die gesprekken mag voortdoen. Dat wordt geen formaliteit. Enkele kleine afdelingen, zoals SachsenAnhalt en Thüringen, lieten de afgelopen dagen al weten dat ze tegen zijn. In NoordrijnWestfalen, dat de grootste delegatie afvaardigt, is de SPD helemaal verdeeld. Ook enkele partijkopstukken, zoals de burgemeester van Berlijn, kantten zich al tegen een voortzetting van de ‘GroKo’.
De tegenstanders hebben een lange lijst met bezwaren. Zo begrijpen ze niet waarom de belastingen voor de rijksten niet worden opgetrokken. Ze zijn ook ontgoocheld omdat er in de toekomst naast een publiek ook een privaat systeem van ziekteverzekering zal blijven bestaan. Daarmee breekt Schulz twee belangrijke verkiezingsbeloftes. Het ligt bovendien moeilijk dat de Beierse CSU een bovengrens voor vluchtelingen (220.000 per jaar) kon doordrukken.
Boven op de inhoudelijke bezwaren komt een minstens zo belangrijk strategisch argument. De GroKotegenstanders zijn ervan overtuigd dat hun partij zich in een coalitie met Merkel ideologisch onmogelijk kan heruitvinden. Alleen in de oppositie kan de partij weer een frissere en linksere adem vinden.
Slapeloze nachten
Schulz en de zijnen hebben het niet makkelijk om de tegenstand te counteren. Ook in 2013 was er weinig animo voor regeringsdeelname, maar toen had de partijtop met de invoering van een minimumloon een grote binnenlandse ‘trofee’ op zak. Die ontbeert de SPD op dit moment. Schulz heeft zwaar gewogen op het voluntaristische Europahoofdstuk, maar dat volstaat niet om de eigen achterban over de streep te trekken. Ook met een aantal kleinere overwinningen – zoals de verhoging van de werkgeversbijdrage aan de sociale zekerheid of het goedkoper maken van de kinderopvang – genereert hij geen enthousiasme.
Daarom waarschuwt het partijestablishment volop voor de dramatische gevolgen die een neenstem zou hebben. Dan dreigen er nieuwe verkiezingen, terwijl niets erop wijst dat de SPD die nu zou winnen. ‘Dan worden we een van die sociaaldemocratische partijen die in Europa geen enkele rol meer spelen’, donderde voormalig partijvoorzitter Franz Müntefering vrijdag. Ook andere toppers werden de afgelopen dagen uitgestuurd om iedereen de ernst van de situatie in te prenten.
Partijtoppers gokken op een nipte meerderheid voor Schulz, maar sowieso wordt het voor hem een dagje
‘Als we voor de oppositie kiezen, worden we een van die sociaaldemocratische partijen die in Europa geen enkele rol meer spelen’ FRANZ MÜNTEFERING Voormalig SPDvoorzitter
bibberen. Als zijn partij hem niet volgt, kan hij haast niet anders dan opstappen. Op partijvergaderingen stak hij deze week – Crombezgewijs – niet weg dat hij de slaap moeilijk kan vatten. Dat er, ook wanneer het goed gaat in Bonn, nog moeilijke klippen wachten, zal niet helpen. Zo moet het finale akkoord bekrachtigd worden door de 450.000 SPDleden.
FransDuitse deal
Ongetwijfeld zullen ook Merkel en Macron de discussies morgen met grote aandacht volgen. De zware nederlaag en de lange formatie hebben de persoonlijke populariteit van Merkel geen goed gedaan. In haar partij zwelt de kritiek aan. Dat dreigt een storm te worden als ook deze onderhandeling mislukt. Terwijl Macron weet dat de FransDuitse versnelling in Europa niet kan blijven uitgesteld worden. Hij reageerde vorige week enthousiast op het preakkoord. De kans dat er voor hem iets beters opduikt dan wat nu op tafel ligt, is onbestaande. Dat beseft de Franse president maar al te goed.