Maak van het FWO een loterij

80 procent van de onderzoeksaanvragen die op dit ogenblik geschreven worden, zal geen ondersteuning krijgen. De collateral damage van deze subsidiemethode is groot: niet alleen werken tal van onderzoekers wekenlang aan een vruchteloze aanvraag, de motivatie wordt bij velen ook stevig aangetast, want ze behoren blijkbaar niet tot de kleine groep van ‘excellente’ onderzoekers.

Er zijn nog nadelige gevolgen voor de verliezers, want ook in onderzoeksfinanciering speelt het mattheuseffect: wie wel een vraag kreeg goedgekeurd, zal vaak nog extra aanvragen goedgekeurd krijgen, want ze blijken ‘excellent’ te zijn.

De kern van het probleem ligt in het feit dat een goed functionerend subsidieorgaan zeker 30 tot 40 procent van de aanvragen zou moeten goedkeuren. Bij slechts 20 procent of minder speelt de wet van de negatieve selectie behoorlijk, daarna beginnen minder transparante effecten een grotere rol te spelen.

De maatregelen die nu aangereikt worden, zoals nog meer internationale peer reviews, zijn geen oplossing. Ze verhogen de reële kosten van de verwerking, van de administratie en van de beoordelaars, maar het te verdelen geld groeit zo niet aan.

Vandaar dit voorstel: begin met iedereen een basisfinanciering te geven. Onderzoekers zullen die kleine som zorgvuldig koesteren. Vervolgens dit gedachtespinsel: maak van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) een loterij. Voer een eenvoudige preselectie uit, waarin een beperkte commissie de allerslechtste voorstellen afkeurt. Verloot daarna, zonder verdere peer review, de overige projecten volgens het beschikbare budget. Wie een project goedgekeurd krijgt, mag in de volgende vier jaar geen project meer aanvragen.

Deze methode is zeer transparant, vermindert aanzienlijk de reële kosten van de verwerking van de aanvragen, en leidt tot een grotere verdelende rechtvaardigheid. En als een project niet is goedgekeurd, dan is dat niet omdat het niet ‘excellent’ is, maar door toeval. Wie wel geluk had, is dus niet noodzakelijk zoveel beter.

Dit zal wellicht niet leiden tot minder creatieve onderzoeksresultaten, maar wel tot een veel beter klimaat aan de universiteit.