‘Op papier werk je flexibel, in de praktijk word je gestuurd’
Rens Lieman ging een jaar als Deliverookoerier, Helplingschoonmaker en Uberchauffeur aan de slag in de ondemandeconomie. ‘De brutaliteit waarmee ze de wereld veroveren, is overal dezelfde.’
In maart vorig jaar voegde de Nederlandse journalist Rens Lieman zich bij het legertje Deliverookoeriers dat per fiets door Amsterdam zoeft om restaurantmaaltijden aan huis te leveren. Hij meldde zich ook aan op het platform Helpling en ging huizen schoonmaken op verzoek. En hij testte Uber Eats uit, dat net als Deliveroo maaltijden levert. Dat resulteerde in een boek, Uber voor alles, dat komende week verschijnt.
‘We weten nog maar heel weinig over die economie’, zegt Lieman. ‘Je drukt op een knop op je telefoon, en er komt een taxi voorgereden of er wordt een maaltijd bezorgd. Dat heeft iets magisch, net zoals Facebook en Google in het begin. Pas na een tijdje gaan mensen zich afvragen wie er voor de apps werkt, wat de impact is op de samenleving? Dat wilde ik te weten komen.’
Was rijden voor Deliveroo de gedroomde flexibele bijbaan, zoals het bedrijf belooft?
‘In dat krappe jaar dat ik voor hen reed, is er veel veranderd. Ik begon met een vast contract, moest anderhalve week op voorhand intekenen op een rooster, met minstens een weekendshift per week. Nu maakt Deliveroo de omschakeling naar enkel werken met zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel, ook in België maakte Deliveroo onlangs die overstap, red.). Wat ze beloven, is half waar. Op papier werk je wanneer je wil. In de praktijk word je gestuurd. Er zijn bonussen op de momenten waarop zij willen dat je werkt. Omdat je per bestelling betaald wordt, ga je werken als het druk is. En er worden consequenties verbonden aan wanneer je werkt en hoeveel opdrachten je accepteert. Als je werkt op de tijden die Deliveroo verkiest, krijg je voorrang om populaire shifts te reserveren. Dat wordt je zo niet gezegd, dat heb ik uit ervaring moeten leren.’
‘Ook Uberchauffeurs passen hun gedrag aan. Ze moeten hun gemiddelde rating, de score die ze van de passagier krijgen, boven de 4,6 houden. Dus ze doen precies wat er van ze verwacht wordt om die te halen. Ben je nog echt je eigen baas dan? Ik denk het niet. Anderzijds: je kunt even gaan werken als je een avond vrij hebt, en stoppen als je het beu bent.’
Hoe ervaarden de Deliverookoeriers die gedwongen overstap naar het zzpstatuut?
‘Deliveroo heeft de bezorgers een enquête gestuurd. Veel vragen polsten naar de wens om meer flexibiliteit. Op dat moment waren ze in GrootBrittannië al met zzp’ers aan de slag, dus ik voelde de bui al hangen. Vlak daarna kondigde Deliveroo een proefproject aan met zelfstandigen. Bij veel bezorgers groeide het wantrouwen, dat zag je in de WhatsAppgroepen waar ze zich verzamelen. Het was een handig trucje van het bedrijf, want inderdaad, in de enquêtes vroegen veel bezorgers om meer flexibiliteit. Tja, wie wil dat nu niet? Maar meer flexibiliteit is niet hetzelfde als van je contract af willen.’
‘De Riders Union organiseert protesten en heeft 200 sympathisanten in haar appgroep. Deliveroo heeft 2.000 bezorgers op de