Relatietherapeute Esther Perel
Doorprikt de romantische liefde
‘Het romantisme is de laatste overlevende ideologie’, zegt Esther Perel, de van oorsprong Belgische relatietherapeute die vanuit New York de wereld veroverde met haar boeken over het spanningsveld tussen liefde en lust. Dag na dag ziet ze in haar praktijk de neveneffecten van de mythe. Het idee van de liefde die je overkomt, de samensmelting, de m/v/x die alles voor je zal invullen en met wie alles vanzelf zal gaan. ‘Van die ene ware verwachten we alles wat vroegere generaties van de religie verwachtten. Vroeger was God je soulmate, nu moet je partner dat zijn. Het lijkt wel alsof het romantische ideaal nog sterker wordt, als tegenpool van de Tindercultuur.’
Dat het romantische ideaal niets van zijn betoverende kracht verliest, is nog verrassender als je bedenkt dat het haaks staat op de andere idealen die onze tijd vormgeven. ‘We zijn consumenten, we willen van alles meerdere exemplaren’, zegt Perel. ‘Alleen in de liefde stellen we ons nog tevreden met één geliefde. Tegelijk voelen we veel meer dan vroeger de druk om onze nieuwsgierigheid te bevredigen, om ons geluk na te jagen, om onze persoonlijke ontwikkeling als prioritair te zien.’
Romantische pluralisten
Met warme belangstelling kijkt Esther Perel naar de voorzichtige opkomst van de ‘ethische nonmonogamie’, een verzamelterm voor relatievormen (van open relatie tot polyamorie) die seksuele exclusiviteit niet als een wezenskenmerk zien. In haar jongste boek, dat over overspel gaat (DS Magazine, 10 februari), wijdt ze een hoofdstuk aan deze ‘disruptors’. Ze sluit niet uit dat de ‘romantische pluralisten’ het huwelijk mee zullen herdefiniëren voor de 21ste eeuw. ‘De regels zijn sowieso aan het veranderen, en we improviseren allemaal. We zouden op dat vlak iets kunnen leren van de gays, die het de voorbije decennia ook allemaal hebben moeten uitvinden.’
Hoeveel mensen in alle openheid afstappen van het exclusieve ideaalbeeld, is moeilijk te zeggen. Er is weinig onderzoek, de groep is nog klein, het taboe groot. Perel ziet het vooral bij dertigers, vaak kinderen van gescheiden of gedesillusioneerde ouders. ‘Vaak ook zijn het mensen met een ondernemende geest. Het zijn mensen die nieuwsgierig zijn, graag ontdekken, en stevig in hun schoenen staan, zeker zijn van zichzelf.’
Het zijn geen wilde experimenten die Perel ziet, geen herbeleving van de vrije liefde van de jaren zestig. De nonmonogamen lopen niet weg voor commitment of verantwoordelijkheid. ‘Ze willen wel een vaste relatie – of meerdere vaste relaties, maar zonder dat ze hun vrijheid opgeven. Dat is een onderhandeling die alle koppels moeten voeren, dat is het grote vraagstuk in moderne relaties: hoe verzoen je samenzijn en onafhankelijkheid? Monogamie is ook nu al veel meer een continuüm dan vroeger. Mag je als vrouw met een andere man gaan dansen? Mag je flirten? Nonmonogame koppels maken er een erezaak van om elkaar ervaringen te gunnen. Dat moet je als monogaam paar even goed doen. Het gaat erom dat je kan zeggen: doe maar, plak een citytrip aan je zakenreis, ik regel het hier wel met de kinderen.’
Avond zonder Netflix
Nonmonogame koppels die slagen, zijn sterke koppels, merkt Perel op. ‘Ze hebben een open communicatie. Ze spreken over commitment, over seksualiteit, over trouw – meer dan monogame koppels dat doen. Ze zijn in een constante onderhandeling. Nonmonogame koppels zijn flexibel, passen hun gedrag aan in nieuwe situaties of levensfases. En ze investeren veel energie in de relatie zelf. De koppels die het goed doen, weten wanneer ze een avond voor zichzelf moeten hebben – en dan niet om Netflix te kijken.’
Is de monogamie die we zo graag op een piëdestal plaatsen, dan totaal geen slaagvoorwaarde? Hebben nonmonogame stellen een even grote – of even kleine – overlevingskans als monogame paren? ‘Als ze dezelfde waarden hebben, zeker wel. En als het misgaat bij zo’n koppel, is het misschien niet de nonmonogamie die hen de das heeft omgedaan, maar de sociale druk. Toen ik begon, heb ik veel gewerkt met gemengde stellen – zwart en wit, jood en nietjood, christen en moslim. Als die het lastig hadden, was het vaak door onbegrip en isolatie. De koppels die overeind bleven, waren sterke koppels. Misschien vergaat het de romantische pluralisten op dezelfde manier.’
‘Het grote vraagstuk in alle moderne relaties is: hoe verzoen je samenzijn en onafhankelijkheid?’
‘Nonmonogame koppels maken er een erezaak van om elkaar ervaringen
te gunnen’