‘De literatuur moet veranderen’

EDe bloemlezing is niet ongemerkt voorbijgegaan. Enthousiaste recensies, hier en daar een venijnige uithaal, maar vooral het besef dat er plots een generatie schrijvers met een Afrikaanse achtergrond klaar staat om de Nederlandse literatuur te veroveren. We maken de balans op met de samenstellers: Ebissé Rouw en Vamba Sherif. Hoe hebben jullie de reacties op ‘Zwart’ ervaren?

Ebissé Rouw:

‘Eigenlijk trekken we ons daar niet zo veel van aan, zeker niet van de enkele negatieve recensies, maar eigenlijk ook niet van de positieve. Daarin wordt Zwart evengoed uitgespeeld tegen een witte maatschappij. De vraag is vaak: “Waarom zouden we dit boek moeten lezen?”. Niemand stelt die vraag ooit aan Dimitri Verhulst.’

‘Het belangrijkste wat er met Zwart is gebeurd, is eigenlijk de presentatie in Utrecht. Zoveel AfroEuropees talent bij elkaar en iedereen kreeg de ruimte om zijn of haar verhaal te vertellen, zonder zich eerst te hoeven legitimeren. Achteraf dacht ik: wat jammer dat er geen camera bij was om dit vast te leggen.’

‘Dat was ook het uitgangspunt van het interview dat OneWorld met elf van de medewerkers aan de bloemlezing heeft gehouden en dat we als podcast hebben gepubliceerd (te beluisteren via www.dipsaus.org, red.). Het startpunt was volledige gelijkwaardigheid. Dan kom je gelijk tot de kern en merk je hoe gelaagd de discussie is. Lang niet iedereen blijkt het bijvoorbeeld met elkaar eens te zijn over wat zwart zijn betekent. Voor de een is het politiek, voor de ander is het cultureel of rationeel. Het is een heel persoonlijk onderwerp, waarover we in de context van dit boek op een heel open manier met elkaar hebben kunnen praten. En dat is bijzonder. Dat debat vindt bijna nooit plaats.’

Vamba Sherif: Rouw: We maken dus eigenlijk het be gin van een beweging mee? Sherif:

‘Ja. Veel van de deelnemers aan dit project kenden elkaar op voorhand nog helemaal niet. Tijdens de presentatie werden druk telefoonnummers uitgewisseld en zag je al nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan.’

‘Dat is ook wat we bedoelen als we zeggen dat we het Nederlandstalige literaire landschap willen veranderen. Het is een kwestie van demografie. De samenstelling van de bevolking is aan het veranderen en dus moet de literatuur mee veranderen.’

Rouw:

‘En wat ook niet onbelangrijk is, het zijn voor het merendeel vrouwen. Het zijn de vrouwen die de literatuur gaan veranderen!’

Sherif: In de Verenigde Staten wordt er onder AfroAmerikanen op een hoog niveau gedebatteerd. Is dat voor jullie een inspirerend voorbeeld?

Rouw:

‘Amerikaanse schrijvers als TaNehisi Coates zijn natuurlijk inspirerend. Maar hij staat ook op de schouders van giganten. Hier begint het debat pas. Het verhaal van Coates is bovendien niet het mijne. De AfroEuropese ervaring is heel divers en heeft lang niet voor iedereen te maken met slavernij, maar eerder met kolonisatie. Het is vooral belangrijk dat AfroEuropese schrijvers hun eigen verhaal vertellen. Kijk naar België, daar speelt de koloniale geschiedenis natuurlijk een grote rol. Maar wie schrijft de geschiedenis van Congo? Geen Congolees, maar David Van Reybrouck.’

‘We laten zien dat onze verhalen in eigen traditie

Sherif:

staan, maar ook zijn beinvloed door de Europese tradities. L’aventure ambiguë (1961) van de Senegalese schrijver Hamidou Kane is hier bijvoorbeeld nauwelijks bekend, terwijl het zo’n prachtig boek is. Mijn roman De zwarte Napoleon staat in deze traditie, ook in die van zijn Europese evenknie Isaac Bashevis Singer.’

Beginnen dit soort observaties ondertussen ook te evolueren naar literaire uitgangspunten? Sherif:

‘We zijn bezig het literaire landschap te verrijken, kennis en ervaringen uit te wisselen, nieuwe manieren van kijken naar de wereld binnen de Nederlandse en Vlaamse letteren uit te vinden.’

‘Schrijvers die voor ons hierheen zijn gekomen, lieten zich nog wel eens beïnvloeden door de vraag van uitgeverijen om hun werk “leesbaarder” te maken voor Nederlandse en Vlaamse lezers, door woorden te verklaren of een zekere antropologische blik te hanteren en dus hun eigen verhaal uit te leggen. Dat doen we niet meer.’

‘Inderdaad. Vreemde woorden kun je gemakkelijk googelen en de verhalen zijn er juist om te doen wat goede literatuur volgens mij altijd doet: het openen van deuren.’

‘We willen heel duidelijk laten zien dat dit een generatie is die haar plek opeist.’

Rouw: Sherif: Rouw:

‘Zwart’ wordt op 1 maart om 20 uur gepresenteerd in Vooruit in Gent met o.a. Dalilla Hermans, Shamisa Debroey, Nozizwe Dube, Heleen Debeuckelaere en Lisette Ntukabumwe. Boven: Vamba Sherif, onder: Ebissé Rouw.