Als Turkse journalist werk je beter voor een westerse krant
De ‘mediavleugel van de Gülenbeweging’ krijgt levenslang wegens het ondermijnen van de grondwettelijke orde. Oog om oog, tand om tand?
BRUSSEL I ‘Het was een uitzinnig proces, met een aanklacht van 250 pagina’s’, zegt de Britse Sara Clarke van de schrijversvereniging PEN International aan de telefoon. ‘Fragmenten uit eerdere aanklachten werden gerecycleerd en samengevoegd: ik heb geen overtuigend materieel bewijs gezien.’
Clarke woonde als internationale waarnemer het proces bij tegen zes beklaagden die gezien worden als de mediavleugel van de Gülenbeweging. Turkije noemt die beweging consequent de terroristengroep Feto. Het houdt haar verantwoordelijk voor de dodelijke couppoging van 2016.
Volgens de Turkse rechtbank hadden de zes veroordeelden voorkennis van die coup. Ze kregen vrijdag elk veertig jaar cel voor het ‘ondermijnen van de grondwettelijke orde’. ‘Gezien hun leeftijd zullen zij nooit meer vrijkomen’, zegt Clarke. ‘Ze gaan eenzame opsluiting tegemoet.’
Showprocessen
Sommige beschuldigden hadden belangrijke posities bij Zaman, de mediagroep van de gülenisten. Yakup Simsek, bijvoorbeeld, was het hoofd van de marketing, en Fevzi Yazici leidde de vormgeving. Maar opiniemakers Ahmet en Mehmet Altan en de erg bekende journaliste Nazli Ilicak (71) springen het meest in het oog. Volgens PEN gaan zij de cel in voor hun journalistieke werk.
‘Ilicak en Mehmet Altan hadden de avond voor de coup een tvgesprek over de vraag of Erdogan zijn macht zou kunnen verliezen’, zegt Clarke. ‘Mehmet, een professor economie, gaf aan dat de eerdere coups in Turkije altijd plaatsvonden tijdens economische dipjes. Op basis daarvan zeggen dat ze meer wisten, is volgens ons niet overtuigend.’
Rechters blijven mensen dus opsluiten op basis van hun profiel en affiliatie – de ontmoetingen met prediker Fetullah Gülen, bijvoorbeeld – in plaats van op basis van heldere bewijsvoering. ‘Een volledige politisering van het gerecht’, vindt Clarke.
Maar dat is niets nieuws. De Gülenbeweging werkte er zelf aan mee toen ze tussen 2007 en 2012 verschillende ‘schandalen’ naar buiten bracht via haar mediakanalen. Dat leidde tot een golf showprocessen (Ergenekon en Balyoz) waarmee de groep belangrijke tegenstanders in het leger wegzuiverde. Ahmet Altan opgepakt wegens het ‘verspreiden van terreur’. speelde daarbij een sleutelrol.
Volgens de Amerikaanse professor Dani Rodrick, die de processen uitspitte, waren de meeste onthullingen in de proGülenmedia achteraf gezien dubieus en zelfs vervalst. Journalisten hielden bewijs achter of logen over documenten. De liberale krant Taraf was de spil in die verhalenstroom, onder leiding van toenmalig hoofdredacteur … Ahmet Altan.
Amberin Zaman, een overheidskritische columniste en ooit zelf nog medewerker van Taraf, bevestigt. ‘Ook in die processen waren er soms erg stuitende inconsistenties, maar Taraf keek de andere kant uit’, schrijft ze op de nieuwswebsite AlMonitor. ‘Waren sommigen mede plichtig of onbewust ingeschakeld voor de gülenistische agenda? Waarschijnlijk wel.’
Wederzijdse wraak
Met de veroordeling van Altan gaat de slinger dus de andere richting uit. Maar wederzijdse wraak is niet hetzelfde als justitie. En het Grondwettelijk Hof van Turkije stelde in januari dat de aanklacht tegen Mehmet Altan (econoom en broer van) een schending van zijn vrije meningsuiting was. Dat een lagere Turkse rechtbank zich niets aantrekt van dat hoger vonnis, schokt veel Turken.
Bij de Turkse ambassade klinkt het dat justitie onafhankelijk werkt, en dat Turkse burgers altijd in beroep kunnen gaan bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. De zes beklaagden zijn dat ook van plan. Opmerkelijk is overigens dat uitgerekend vrijdag Deniz Yucel, de Turkse correspondent van de Duitse krant Die Welt, te horen kreeg dat hij vrijkomt (zie inzet). ‘Het geval van Yucel toont dat druk uitoefenen loont’, zegt Clarke. ‘Maar Europese landen laten de democraten in Turkije in de steek, vaak voor hun eigen kortzichtige agenda’s.’
‘Druk uitoefenen loont. Maar Europese landen laten de democraten in Turkije in de steek’ SARA CLARKE
Schrijversvereniging PEN International