Viva Viviane
Portret van een rasactrice door de ogen van haar collega’s
De souffleuse uit Oud België. Een moeder die aftakelt in Sprakeloos. De waarzegster met het tollende oog uit Tabula rasa. Ongegeneerd in badpak en met sigaret op scène in Van den vos van FC Bergman. Viviane De Muynck (71) rijgt de laatste jaren de sterke rollen aan elkaar. En dan vergeten we nog films als D’Ardennen, Le tout nouveau testament en Vele hemels. Of de series Met man en macht, Professor T en Generatie B waarin ze recentelijk te zien was.
‘Viviane heeft haar momentum gegrepen’, zegt Kaat Beels, die haar regisseerde in Swooni en Tabula rasa. ‘Toen Ann Petersen stierf (in 2003, red.), zei Viviane lachend dat haar beurt gekomen was. Er zijn nu eenmaal niet zoveel rollen voor vrouwen van haar leeftijd.’
‘Sinds het wegvallen van Dora van der Groen staat De Muynck in die leeftijdscategorie op eenzame hoogte’, vindt Tom Lanoye, die in 2015 voor haar de monoloog Gaz schreef. ‘Ze is een van onze grote Europese actrices. Ik ben altijd gechoqueerd dat ze bij Humo’s Pop Poll nooit voorkomt in het lijstje van beste actrices.’ Misschien verandert dat stilaan, nu ze na de carrièreprijs van de Acteursgilde in 2016 ook de belangrijkste Ultima (de Vlaamse Cultuurprijs) bij op de schouw mag zetten in haar Antwerpse appartement op de 21ste verdieping.
De blik in haar ogen
Maar wat maakt De Muynck nu zo uniek? Volgens Needcompanyregisseur Jan Lauwers, die veertien toneelstukken en één film met haar maakte, is ze ‘een actrice die het klassieke metier combineert met een pertinent in vraag stellen van wat acteren is. Viviane vormt een uitzonderlijke symbiose tussen die twee uiteinden.’
Haar diepe, doorrookte stem en perfecte dictie in drie talen maken haar natuurlijk ook uniek. In Frankrijk, waar ze sinds het Needcompanystuk De kamer van Isa bella een ster is, kreeg ze niet voor niets de bijnaam La Voix. Volgens Stany Crets, die haar zoon speelde in Sprakeloos, zit het geheim dan weer in haar ogen. ‘Die sprekende ogen, dat is een taal op zich. In film is je blik heel belangrijk, met al die closeups. Iedere acteur is jaloers op de ogen van Viviane.’
Met één oogopslag het verschil maken, dat bewondert ook scenariste MalinSarah Gozin in haar. ‘Met subtiele acties kan Viviane veel vertellen. Dat combineert ze met een buitengewoon gevoel voor komische timing. Ze is nooit een seconde te vroeg of te laat.’ Ook Marie Vinck vindt dat De Muynck uitblinkt door haar genuanceerde emoties. ‘Hoe groot ze soms ook speelt, ze straalt altijd authenticiteit uit.’ Voeg daar haar gevoel voor muzikaliteit aan toe, en je krijgt een veelzijdige actrice. Dat is waarom Fabrice Murgia, nu directeur van Théâtre National, met haar wilde werken voor Ghost Road I en II, filmische muziektheaterproducties waarvoor ze als research
samen op roadtrip trokken naar de VS en Chili. ‘Ik zocht een oudere actrice die wist hoe ze met camera’s op het podium moest werken. Wel, aan Franstalige kant vind je die niet.’
Je hoort het soms fluisteren: De Muynck zou een echte diva zijn. Klopt dat? ‘Viviane lijkt op mijn moeder: ze zal zich mooi uitdossen en optuigen met hoeden’, zegt Tom Lanoye. ‘Maar botox? No fucking
way. Viviane heeft geen facelift nodig. Integendeel: zij gebruikt iedere rimpel om haar spel te versterken. Dat maakt haar zo puur en rock’nroll tegelijk.’
‘Viviane is zeker een diva, maar dan wel in de goede zin van het woord’, voegt Marie Vinck toe. ‘Ze is flamboyant en heeft een grote persoonlijkheid. Je zag hoe ze glunderde toen ze tijdens Van den vos in badpak sigaretten mocht roken op het podium.’ (lacht) Naast de planken of het scherm heeft De Muynck amper kapsones, vindt Vinck. ‘Maar eigenzinnig is ze wel. Als ze het op haar heupen krijgt, zal ze het onmiddellijk zeggen. What you see is what you get.’
‘Voor mensen die hun vak kennen, is Viviane heerlijk om mee te werken’, weet Lanoye. ‘Met prutsers heeft ze weinig op. Ze doet alles voor het vak. En ondanks haar divatrekjes, is ze een echte teamspeler.’ Dat bevestigt iedereen: niemand zo loyaal als Viviane. ‘Ze laat nooit een kans voorbijgaan om anderen in de bloemetjes te zetten’, klinkt het bij Hilde Van Mieghem, regisseur van Sprakeloos. ‘Bij acteurs die zo in the picture staan is dat zeldzaam.’
Eenzaamheid
De Muynck is ondertussen een hardwerkende zeventiger die internationaal opereert. Haar geheugen werkt nog steeds uitstekend, maar haar mobiliteit mindert langzaam. Al is vooral haar zicht een probleem, zegt Jan Lauwers. ‘Ze kan bijna niet meer lezen. Dat is natuurlijk een drama. Tekst uit het hoofd leren is een grote klus. Oorlog en terpentijn hebben we moeten inspreken voor haar.’
Van Mieghem hoopt dat De Muynck nog lang mag blijven spelen. ‘Maar ik hoop ook dat ze niet vergeet voor zichzelf te zorgen. Soms denk ik dat ze haar eenzaamheid wat ontvlucht door zo hard te werken.’ De man van De Muynck stierf veertig jaar geleden, haar zoon vier jaar geleden. ‘Het maakte spelen in Sprakeloos, Vele hemels en het toneelstuk Gaz, waarin haar personage telkens een kind verliest, extra confronterend. Ik herinner me tijdens de opnames van Sprakeloos een moment waarop het haar even te veel werd’, zegt Van Mieghem. ‘Ze lag vastgebonden op haar ziekenhuisbed en we hebben toen samen een sigaret opgestoken. Viviane vertelde hoe erg ze het vond dat haar zoon niet aan haar graf zal kunnen staan als zij sterft. Ik stelde haar gerust. “Ik zal er zijn. En jouw talrijke vrienden en collega’s zeker ook.”’
‘Viviane heeft geen facelift nodig. Integendeel: zij gebruikt iedere rimpel om haar spel te versterken’