Hoe zwaar is uw beroep?
Als alle beroepen uitzonderingen krijgen, heeft een hogere pensioenleeftijd weinig zin. Waarom hebben Nederlanders geen zwaar beroep?
Stress, nachtshiften, burnout, gevaarlijk werk en rugklachten. Nu de regeringMichel de pensioenleeftijd heeft opgetrokken tot 67 jaar (vanaf 2030), struikelen sectoren en vakverenigingen over elkaar om aan te tonen dat hun werknemers een ‘zwaar beroep’ uitoefenen. Zware beroepen hebben in de plannen van minister van Pensioenen Daniel Bacquelaine (MR) recht op een kortere loopbaan. En dus zetten onder anderen machinisten, agenten, verplegers, brandweerlui en leerkrachten zich schrap om de regering diets te maken hoe belastend hun werk wel is. Maar hoe beoordeel je zoiets?
Men lijkt af te stevenen op de beslissing dat ‘vrijwel iedereen een zwaar beroep heeft’, zei Hans Bevers vorige week al in Knack. Dat kan toch niet de bedoeling zijn, aldus de jonge hoofdeconoom van Bank Degroof Petercam. ‘Hoe is dat in andere landen geregeld, en waarom nemen we daar geen voorbeeld aan?’
Fransen wel, Zweden niet
In 18 van de 28 EUlidstaten worden zware beroepen bij wet gedefinieerd, blijkt uit onderzoek van het Nederlandse Economisch Instituut voor de Bouw. Onder meer voor Fransen, Luxemburgers, Bulgaren, Italianen, Finnen, Oostenrijkers en Grieken is het zo mogelijk om vervroegd met pensioen te gaan.
In landen als Litouwen, Hongarije en Slovakije daarentegen, worden de uitzonderingen voor zware beroepen afgebouwd of zijn ze al verdwenen. En terwijl Duitsers en Tsjechen slechts voor enkele beroepen afwijkingen toestaan, zitten alle werknemers in Nederland, Denemarken, Ierland, het VK en Zweden in hetzelfde schuitje. In die landen worden geen uitzonderingen gemaakt voor verplegers die jarenlang patiënten tillen of kasseileggers die hun knieën verslijten.
Iedereen in hetzelfde schuitje? Het is maar hoe je het bekijkt, zegt Tuur Elzinga, vicevoorzitter van de FNV, de grootste vakbond van Nederland, en voormalig Kamerlid voor de linkse Socialistische Partij. ‘De Nederlandse regering heeft de pensioenleeftijd veel sneller dan voorzien opgetrokken tot 67 jaar. Daarbij gingen heel wat uitzonderingen op de schop, zoals voor agenten of bouwvakkers. Premier Rutte beloofde een regeling voor die mensen, maar tot op heden is er geen akkoord over wat een beroep zwaar maakt’, zegt Elzinga aan de telefoon.
‘Ondertussen zien we dat arbeiders die vroeger een uitzondering genoten vandaag sneller uitvallen, terwijl anderen fluitend tot hun 67ste doorwerken. Het gat tussen de mensen die het niet halen en die het wel halen, groeit snel.’
De regering van Mark Rutte oogst dan wel kritiek voor werknemers die moeten afhaken door ziekte of burnout, in België is die uitval nog veel groter, en hij stijgt snel. Een Belg heeft een loopbaan van 32,6 jaar, gemiddeld zeven jaar minder dan een Nederlander (39,9), blijkt uit cijfers van Eurostat. Alleen in Italië, Bulgarije en Griekenland – landen met uitzonderingen voor zware beroepen – is de gemiddelde loopbaan korter. Denen (met een loopbaan van 40,3 jaar), Ieren (35,4), Zweden (41,3) en Britten (38,8) maken geen uitzonderingen en werken beduidend langer.
Kluwen van uitzonderingen
De Nederlandse vakbond FNV pleit voor afspraken per sector, aldus Elzinga. Dat gebeurt vandaag al in ons land. Behalve een algemene regeling voor onderbroken prestaties, ploegendienst en nachtwerk, omschreven door de Nationale Arbeidsraad, kunnen sector of bedrijfsafspraken uitzonderingen maken voor zware beroepen. In de publieke sector varieert dat per functie – denk maar aan brandweermannen en militairen. En dan bestaan er in de privésector nog drie afwijkingen: voor mijnwerkers, zeevarenden en vliegend personeel in de burgerluchtvaart.
Het is een kluwen waar de regering lijn in wil brengen. Bacquelaine heeft vier criteria vastgelegd om een zwaar beroep te erkennen: fysiek zwaar werk, werk met onregelmatige uren, werk dat een veiligheidsrisico inhoudt of werk met veel stress. Stress alleen is voor Bacquelaine niet genoeg, maar een verzwarende omstandigheid. Voldoet uw beroep aan één van de criteria, dan telt een jaar werk als 1,05 loopbaanjaren, bij twee vinkjes 1,10 jaar en drie of vier criteria tellen als 1,15 jaar. In dat laatste geval tellen 40 gewerkte jaren als een loopbaan van 46 jaar.
In 18 van de 28 EUlidstaten worden zware beroepen bij wet gedefinieerd