Vermeers ‘Meisje met de parel’ krijgt een full bodyscan
Het Mauritshuis gaat ‘Meisje met de parel’ van Johannes Vermeer de komende twee weken op zaal onderzoeken. Het publiek kan meegluren.
De Gouden Zaal van het Mauritshuis heeft dezer dagen veel weg van een onderzoeksruimte in een ziekenhuis. Midden in de statige ruimte is met doorzichtige kamerschermen een soort glazen huis opgetrokken. Bordjes waarschuwen bij binnenkomst voor röntgenstraling. Twee onderzoekers in lange jassen – geen witte, maar zwarte – bedienen een scanapparaat dat systematisch de huid van de patiënt in kaart brengt. Haar naam: Meisje met de parel, het wereldberoemde schilderij van Johannes Vermeer.
De komende twee weken zal het Haagse museum het doek uit 1665 in het openbaar onderwerpen aan een breed scala aan testen. De publiekslieveling van het Mauritshuis werd voor het laatst onderzocht in 1994, tijdens de toenmalige restauratie. ‘Een nieuwe behandeling is voorlopig niet nodig’, meldde directeur Emilie Gordenker. ‘Maar we willen het schilderij wel opnieuw onderzoeken. In de afgelopen 25 jaar zijn de gebruikte technieken enorm verbeterd.’
Peperdure apparatuur
‘Het meisje in de schijnwerper’, zoals het onderzoeksproject heet, wordt uitgevoerd door een dreamteam aan specialisten, onder meer van de Universiteit Antwerpen. Instellingen als het Rijksmuseum, het Shell Technology Centre en de National Gallery in Washington stellen hun peperdure apparatuur en expertise ter beschikking. ‘Modern kunsthistorisch onderzoek is in die zin goed te vergelijken met de medische wetenschap’, zegt Gordenker. ‘Je moet veel samenwerken om tot de beste resultaten te komen.’
Vandaag doet de MacroXRFscanner zijn werk. Millimeter voor millimeter glijdt de meetkop van het apparaat langs het oppervlak van het Meisje. Door middel van röntgenstralen kan hiermee heel precies de chemische samenstelling van de verfpigmenten in kaart worden gebracht.
‘In 1994 werden er nog kleine verfmon sters genomen om de samenstelling van de verf te onderzoeken’, legt professor Joris Dik uit. Hij ontwikkelde de techniek. ‘Deze nieuwe techniek is noninvasief en raakt het schilderij niet aan. Zie het als een full bodyscan.’
Verflagen
Mauritshuisrestaurator en onderzoeksleider Abbie Vandivere hoopt zo precies te weten te komen met welke materialen Vermeer zijn verf en vernislagen opbouwde. ‘De pigmenten die de schilders in de zeventiende eeuw gebruikten, kwamen uit de hele wereld. Ik wil weten waarvandaan precies. Maar ook: wat zien we op microscopisch niveau? Welke stappen heeft Vermeer genomen tijdens het schilderen? Hoe zag het meisje eruit toen hij haar maakte? En hoe heeft hij haar tot leven gewekt?’
De komende dagen zullen nog diverse apparaten het glazen huis binnen worden gereden om het Meisje te onderzoeken, van 3Ddigitale microscopen tot infrarood en topografiescanners. Vandivere: ‘Vermeers Meisje met de parel behoort dan tot de best gedocumenteerde kunstwerken ooit.’
‘Modern kunsthistorisch onderzoek is te vergelijken met de medische wetenschap’
EMILIE GORDENKER Directeur Mauritshuis