Waarom u ooit doet waar u vandaag geen zin in hebt
Ooit was eigen haard goud waard, en was onze auto onze vrijheid. Nu lijken we van de kachels en de dieselwagens af te moeten. Maar hoe krijgen we onszelf zover?
BRUSSEL I Dat ze akelig dichtbij komen, de overheid en haar kritische vragen. Hebt u een kachel in huis? En welk type? Minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V) wil het graag weten. Ze overweegt een verplichte registratie van kachels om te kunnen berekenen wat hun aandeel is in de CO2uitstoot (DS 28 februari). Ook het net rond dieselwagens sluit zich: in Duitsland mogen steden deze auto’s voortaan weren, zelfs zonder nationale regels (DS
28 februari). Het lijkt een kwestie van tijd voor de wetten en regels ook in ons land aange scherpt worden.
Dat kachels, dieselmotoren, maar evengoed het teveel aan plastics schadelijk zijn voor mens, dier en klimaat, is wetenschappelijk overtuigend bewezen. Maar hoe stuur je ook het logge schip dat een samenleving is in de richting van het algemeen belang. Dat is andere koek. En toch. Overheden, ngo’s en actiegroepen zullen u proberen te overtuigen om datgene te doen waar u helemaal geen zin in hebt. En wel zo.
1. Iemand weet het
Verandering begint met het bewijs dat ze nodig is. ‘Wetenschappelijk bewijs is je basis’, zegt Wim Van Hees, de bezieler van de Antwerpse actiegroep Ademloos, die zich tegen de oorspronkelijke plannen voor de Oosterweelverbinding kantte. ‘Voor ons was dat het onderzoek van de Amerikaan W. James Gauderman, in 2007 gepubliceerd in The Lancet. Hij toonde aan dat er een duidelijke relatie is tussen de nabijheid van veel verkeer en de verminderde longontwikkeling van kinderen. Zijn onderzoek werd ons argument om de geplande infrastructuur te blokkeren.’
2. Iedereen weet het
De volgende stap is om de nieuwe informatie te verspreiden onder een breder publiek. Tot aan de studie van de Britse epidemioloog Richard Doll in 1948 geloofde bijna niemand dat roken schadelijk was. Doll bewees dat het longkanker veroorzaakt en het risico op hart en vaatziekten vergroot.
‘Informeren is een kwestie van volharden’, zegt Marina Van den Nouweland, campagnemanager bij Kom op tegen Kanker, dat meerdere antirookcampagnes opzette. ‘Want het gedrag ís er, en tot voor kort was het zelfs helemaal niet schadelijk. Mensen dat laten inzien, is een lange weg en het betekent niet om
dat men
‘Als je mensen wil overtuigen, moet je hen respecteren en bereid zijn om mee te gaan in hun verhaal’
MARINA VAN DEN NOUWELAND Kom op tegen Kanker
sen weten dat het slecht is voor de gezondheid, dat ze er mee stoppen. Vandaag rookt nog altijd zo'n twintig procent van de bevolking.’
3. Weten wordt aanmoedigen
Stel: u hebt een houtkachel. De boodschap dat die zowel binnenals buitenshuis de luchtkwaliteit aanzienlijk slechter maakt, is binnengedrongen. ‘Onze volgende stap is die van de positieve aanmoediging’, zegt Jan Pauwels, woordvoerder van minister Joke Schauvliege. ‘Via een premiesysteem willen we mensen aanmoedigen om hun oude kachel door een milieuvriendelijkere te vervangen.’ Dat is minder ingrijpend dan de negatieve variant: shoving, waarbij gedrag wordt ontmoedigd door er extra kosten aan te verbinden. Een stooktaks, bijvoorbeeld.
Dan liever een stookadvies. ‘Daarmee willen we mensen bewuster laten stoken’, zegt Pauwels. ‘De Vlaamse Milieumaatschappij stuurt een alert uit op dagen dat de luchtkwaliteit te slecht is om hout te verbranden. De eerste signalen zijn goed: mensen lijken de alerts op te volgen.’
4. Aanmoedigen wordt – soms – verbieden
‘Sommige mensen hebben een hardere impuls nodig om tot actie over te gaan’, zegt Wim Van Hees (Ademloos). Smacking, zeg maar, of het opleggen van een verbod. ‘Voor mij ligt hierin de rol van de wetgever besloten. Maar dan moet die niet bezig zijn met de volgende verkiezing, maar wel met het algemeen belang.’
Marina Van den Nouweland (Kom op tegen Kanker) heeft duidelijk gezien wat een hardere impuls kan doen. ‘Het grote kantelpunt in het rookdebat was toen het rookverbod in de horeca werd afgevaardigd. Dat is nodig om de hardnekkige kern te bereiken die het individueel voordeel boven het collectief nadeel plaatst.’
5. Maar alle begin is zacht
Dat verandering zich zacht moet inzetten, daar is Marina Van den Nouweland helemaal van overtuigd. ‘Stigmatiseren of met de vinger wijzen werken niet. We hadden ooit een campagne tegen roken in de wagen als er kinderen bij zijn, met de stelling dat dit kindermishandeling was. Dat viel bijzonder slecht en mensen volhardden net in hun gedrag. Als je mensen wil overtuigen, moet je hen respecteren en bereid zijn om mee te gaan in hun verhaal.’ En een premie geven voor een milieuvriendelijkere kachel, bijvoorbeeld. Tenzij het verhaal inmiddels bijna ten einde is, zoals met de dieselwagen.