België is gezond, maar leeftijd

Kan Ive Marx geruststellen: ons land is niet ziek. Er zijn meer invaliden dan vroeger, maar dat komt vooral doordat meer vrouwen werken.

PATRICK DEBOOSERE

Wie? Demograaf, verbonden aan de VUB.

Wat? Er heerst in Nederland veel ontevredenheid over de manier waarop de regering het aantal langdurig zieken probeert terug te dringen. Onze politici hoeven dat voorbeeld niet te volgen.

Onder de titel ‘België is ziek’ roept Ive Marx op tot een ‘veel doortastender beleid’ om het aantal personen dat in het stelsel van langdurige arbeidsongeschiktheid zit terug te dringen (DS 27 februari). Hij verwijst naar Nederland, waar een hervorming van de wet op arbeidsongeschiktheid (WAO) het aantal personen met een invaliditeitsuitkering spectaculair deed dalen.

Nederland is in 2006 van de WAO, die een brede toegankelijkheid tot invaliditeitsuitkeringen garandeerde met de mogelijkheid om die zonder korting te combineren met tewerkstelling, overgegaan naar de ‘Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen’ (WIA). Volgens de Internationale Arbeidsorganisatie beantwoordt die wet van 2006 niet aan het Internationale Arbeidsverdrag. Er is onder de Nederlandse bevolking grote ontevredenheid over. De toepassing van de wet heeft heel wat mensen in armoede geduwd. Een ander nefast gevolg was de daling in vaste contracten door de verplichting van werkgevers om tot twee jaar in te staan voor de ziekteuitkering voor langdurig zieke werknemers. Die hervormingen hebben wellicht een rol gespeeld in het verlies aan vertrouwen van veel Nederlanders in de traditionele partijen en de stijgende populariteit van partijen zoals de SP en de PVV.

Veranderende demografie

Het is een cynische vraagstelling van Marx: ‘Is er een epidemie uitgebroken?’ Van Ruud Lubbers neem hij deze ‘sinistere suggestie’ over: ‘Hier is iets fundamenteels mis. Want al die zieken, waar komen die ineens vandaan?’ Het klopt dat het aantal uitkeringsgerechtigden bij het Riziv op 31 december 2016 gestegen is tot 390.000. Het aantal invaliden in het stelsel van de werknemers is meer dan verdubbeld: van 164.751 in 1993 tot 366.293 in 2016. Maar deze absolute aantallen wijzen helemaal niet op een stijgende instroom in invaliditeit wanneer we rekening houden met de groei en de veroudering van de bevolking, met de toegenomen arbeidsparticipatie van vrouwen en met de herzieningen in de pensioenleeftijd.

Een studie van de Nationale Bank van september 2017 toont aan dat voor de mannen de stijging integraal te verklaren is door de groei van de uitkeringsgerechtigde bevolking en de verandering in leeftijdsstructuur. Er zijn zelfs 10 procent minder mannen in de invaliditeit dan we op basis van een simulatie met de gegevens van 1993 zouden verwachten.

De belangrijkste verklaring voor de stijging ligt bij de vrouwen. In vergelijking met 1993 werken veel meer vrouwen. Ze betalen bijdragen aan de sociale zekerheid en zijn bijgevolg uitkeringsgerechtigd. Bovendien lag de wettelijke pensioenleeftijd voor vrouwen in 1993 nog op 60 jaar, waardoor vrouwen boven die leeftijd niet in aanmerking kwamen voor het stelsel van invaliditeit. Houden we rekening met die twee elementen, dan wordt volgens dezelfde simulatie van de Nationale Bank 86 procent van de stijging bij de vrouwen verklaard.