De snelste benoeming van Europa

Met een slinks manoeuvre piloteerde Martin Selmayr, de kabinetschef van Juncker, zich naar de top van de Europese ambtenarij. Daarvoor zijn, schrijft Ruud Goossens, geen excuses.

In De hoofdstad van Robert Menasse, de eerste roman die zich in de coulissen van de Europese ambtenarij afspeelt en die volgende week in het Nederlands verschijnt, lopen veel overambitieuze technocraten rond. Het hardst van al popelt wellicht de GrieksCypriotische Fenia Xenopoulou, die hooglijk gefrustreerd is omdat ze ‘slechts’ het directoraatgeneraal Cultuur mag leiden. Op een bepaald moment wijst haar minnaar, die op het prestigieuze directoraatgeneraal Handel werkt, haar erop dat er een eenvoudige manier is om carrière te maken.

Xenopoulou begon bij de Commissie te werken, toen Cyprus nog geen lid was van de EU. Omdat ze ook de Griekse nationaliteit bezat, kwam ze onder die vlag in de Brusselse instellingen terecht. Maar als ze nu alsnog zou switchen naar een Cypriotisch paspoort, luidt de wijze raad, dan zullen haar carrièremogelijkheden exponentieel toenemen. Er zijn immers nauwelijks hoogopgeleide Cyprioten. Xenopoulou ziet dat niet zitten. Ze voelt zich niet Cypriotisch. Ze wil niet onder een nationale vlag schuilen. Het vloekt met de Europese idealen waarmee ze ooit in Brussel arriveerde.

Maar uiteindelijk gaat ze natuurlijk wel voor dat nieuwe, Cypriotische paspoort. Met pragmatiek kom je verder dan met principes. Maar daarbij, zo schrijft Menasse, sterft er wel iets in haar.

Boze topambtenaren

Zou er deze maand ook iets gestorven zijn in Martin Selmayr? De Duitser veranderde de afgelopen weken niet van nationaliteit, maar hij manoeuvreerde er, op weg naar zijn ultieme promotie, wel rücksichtslos op los. De laatste vier jaar leidde Selmayr het kabinet van Europees commissievoorzitter JeanClaude Juncker. Hij deed dat met tomeloze energie, veel flair en nog meer powerplay. Niemand hield rekening met zijn vertrek. Tot Juncker vorige week plots aankondigde dat Selmayr was benoemd tot secretarisgeneraal van de Europese Commissie.

Zowat iedereen viel uit de lucht. Haast niemand wist immers dat de topfunctie vacant was. Heel wat Europese topambtenaren concludeerden – niet onterecht – dat ze waren voorbijgestoken door een man die over een politieke parachute beschikte. Niemand betwist Selmayrs intelligentie, maar hij heeft nooit in de Europese administratie gewerkt. Zijn hele carrière speelde zich af op kabinetten: eerst werkte hij tien jaar voor Viviane Reding, vervolgens ging hij aan de slag bij Juncker. Maar nu passeert hij dus wel meer dan 32.000 mensen om meteen de belangrijkste ambtenaar van de EU te worden.

De verontwaardiging daarover werd niet kleiner, toen Jean Quatremer zich in de zaak ging verdiepen. De Franse Libérationjournalist legde de laatste dagen bloot hoe de benoeming van Selmayr er in een razend tempo werd doorgedrukt. Tot begin dit jaar beschikte de Duitser slechts over de graad van ‘directeur’. Van daaruit kan je onmogelijk doorschuiven naar de absolute top. Daarom stelde hij zich eind januari kandidaat om ‘adjunctsecretarisgeneraal’ te worden. Voor zo’n promotie gelden er strenge procedures, met tal van interviews. Maar deze keer ging de zaak verrassend goed vooruit. Op 20 februari al stond Selmayrs laatste sollicitatiegesprek op de agenda. In amper een half uur tijd was commissaris Günther Oettinger uitgevraagd.

Een schijnkandidaat

Een dag later al stelde Juncker op de vergadering van de Europese Commissie voor dat Selmayr benoemd zou worden tot ‘adjunctsecretarisgeneraal’. Niemand protesteerde. Vervolgens kondigde Juncker meteen aan dat de Nederlander Alexander Italianer, de zittende secretarisgeneraal, ermee wilde stoppen op 1 maart. Waarna hij in één ruk voorstelde om Selmayr te benoemen tot topambtenaar. De verga dering begon om 9.30 uur. Om 9.39 uur werd de uitnodiging al verstuurd voor Junckers persconferentie. Zo snel was de zaak beklonken.

Dat is kwalijk, ook omdat achteraf bleek dat Selmayr geen deftige concurrentie had gekregen. De Europese regels schrijven voor dat er minstens twee kandidaten moeten zijn voor zo’n topfunctie. De woordvoerder van de Commissie wilde begin deze week alleen kwijt dat het er ‘minder dan vier’ waren geweest. Volgens Quatremer was het er slechts één: de Spaanse Clara Martinez Alberola, die op het kabinet van Juncker de adjunct van Selmayr was. Dat bericht werd niet tegengesproken. Hier lijkt sprake van een schijnkandidatuur.

Waarom moest het trouwens zo snel gaan? Alexander Italianer, de vorige sterke man, is nog jaren verwijderd van zijn pensioen. Hij had nog kunnen aanblijven. Op die manier had men op een redelijke termijn naar een geschikte opvolger kunnen zoeken. Maar blijkbaar wilden Juncker en Selmayr, de twee architecten van deze deal, geen risico nemen. Er waren interessante vragen te stellen bij Selmayrs benoeming. Moet er nóg een Duitser in een Europese topfunctie belanden? Is hij met zijn uitgesproken politiek profiel wel geschikt als topambtenaar? Maar ze kregen geen antwoord. Omdat vooraf vaststond dat Selmayr met de hoofdprijs moest gaan lopen.

Arrogantie

Daarvoor zijn er geen excuses. Als Europa met één vooroordeel heeft af te rekenen, dan wel dat het een geldverslindend project is dat bevolkt wordt door wereldvreemde zelfbedieners. Vaak onterecht. Het hele EUbudget is slechts goed voor één procent van de som van het bruto nationaal product van alle lidstaten. Jaarlijks ‘kost’ Europa elke burger een halve kop koffie per dag. In heel wat hoofdstedelijke administraties werken meer ambtenaren dan in het Berlaymontgebouw. En in België weten we – net als in Vlaanderen – dat politieke benoemingen geen Europese uitvinding zijn.

Misschien is het net daarom zo onbegrijpelijk dat Juncker en Selmayr, die geen gelegenheid laten voorbijgaan om hun liefde voor het Europese project te belijden, hun tegenstanders zoveel munitie hebben gegeven door de regels zo schaamteloos op te rekken. Een jaar geleden zei Selmayr, op een vergadering met de kabinetschefs van de Europese Commissie, nog dat er zeer voorzichtig moest omgesprongen worden met de benoeming van kabinetsleden. Hen droppen in administraties die onder hun eigen toezicht vielen, was zelfs uitgesloten.

Dat hij zichzelf nu toch naar de nummer 1positie piloteert, toont hoe onaantastbaar hij zich waant. Wellicht bewijst het ook dat de macht van de Europese Volkspartij, waartoe Juncker en Selmayr behoren, stilaan problematische proporties begint aan te nemen. Iets meer tegengewicht zou de Europese democratie niet noodzakelijk schaden. RUUD GOOSSENS is redacteur van deze krant.

In 'Boeiende tijden' reflecteert hij over de actualiteit van de voorbije week. Illustratie R.L. Oppenheimer

Niemand betwist Selmayrs intelligentie, maar hij heeft nooit in de Europese administratie gewerkt