Oudste zuurstof gevonden
In gesteente van 1,6 miljard jaar oud zijn belletjes zuurstof gevonden. Toen was zuurstof nog giftig afval.
Als er iets levensnoodzakelijk is voor alle vormen van leven – een paar obscure microorganismen niet te na gesproken – dan is het wel zuurstof. Wij mensen houden het nog geen tien minuten uit zonder. Maar op de vroege planeet aarde moet dat anders zijn geweest, en leefden de eerste organismen van koolstofdioxide, waterstof, zwavelverbindingen en andere vormen van chemische energie. Zuurstof was er niet of nauwelijks. Pas na pakweg een miljard jaar ontstonden de eerste cyanobacteriën. Die vonden de fotosynthese uit. Daarmee konden ze CO2 zeer efficiënt omzetten in bouwstoffen voor hun lichaam, dankzij een nieuwigheid: een manier om energie rechtstreeks uit zonlicht te halen. Daarbij ontstond ook een uiterst agressieve stof, die ze zo snel mogelijk kwijt moesten: zuurstof.
De wereld was groot, en de cyanobacteriën klein, dus vele miljoenen jaren lang konden ze hun zuurstof zonder problemen dumpen in de atmosfeer. Maar zuurstof oxideert zowat alles dat het ontmoet, en zeker organisch materiaal, de stoffen waaruit levende wezens zijn opgebouwd. De wezens van toen brandden langzaam op bij contact met zuurstof. Geleidelijk leerden ze dat opbranden binnen de perken te houden, en de energie die daarbij vrij kwam (zowel chemische als warmteenergie) nuttig aan te wenden voor hun eigen levensprocessen. En uiteindelijk ging dat zo goed dat ze de zuurstof niet meer konden missen. Wie er niet in slaagde om de overgang te maken, werd door de evolutie van het toneel verwijderd.
Zuurstofjunkies
Wij, en zo goed als alle leven rondom ons, stammen af van de overlevers. Alleen diep in de modderbodems van vijvers en moerassen, in de diepzee, in geisers en op andere voor ons zeer onherbergzame plaatsen leven nog afstammelingen van de originele aardbewoners, die niet tegen zuurstof bestand zijn, of nog steeds zonder zuurstof kunnen draaien. Ze zijn nooit voorbij het eencellige stadium geraakt en moeten tevreden zijn met die paar hoekjes van de planeet waar wij zuurstofjunkies niet kunnen overleven.
Biologen zijn ervan overtuigd dat die versie van de geschiedenis klopt, maar daarbij moeten ze wel een hele reeks losse feitjes verbinden via stippellijntjes van logica. Een paar extra feitjes kunnen nooit kwaad.
Nu hebben we zo’n feit, schrij ven Zweedse en Deense onderzoekers in het vakblad Geobiology. Ze vonden ‘stromatolieten’, versteende en gefossiliseerde lagen groene blubber die ooit op ondiep water dreef. Groene blubber die uit grote aantallen cyanobacteriën bestond. Biologen spreken van bacteriematten. De fossiele matten die ze nu in Centraal India vonden, bevatten de oudste zuurstofbelletjes ooit gevonden.
In de fossiele matten troffen ze ook het gesteente apatiet aan, een signaal dat in de matten fosfaat geconcentreerd werd. Dat is een bijkomend bewijs dat er levende wezens in die matten zaten.
De originele aardbewoners, waren niet tegen zuurstof bestand