‘Beloon bedrijven die het ethisch goed doen’
Een ethische audit voor elk bedrijf, daarvoor pleit Oostenrijker Christian Felber. Dividenden uitkeren is uit den boze. ‘De klassieke economie heeft het volledig bij het verkeerde eind.’
BRUSSEL I ‘Succes wordt in de economie afgemeten aan parameters als het bbp, de winst of de return on investment. Vreemd, want geld is een middel, geen doel. Door financiële resultaten als maatstaf voor succes te nemen, weten we helemaal niet of we onze doelen wel bereiken.’
Volgens de Oostenrijkse professor Christian Felber, die vanavond te gast is in Gent bij de denktank Oikos, zijn we uit het oog verloren wat het doel van de economie eigenlijk moet zijn. Hij dokterde daarom de GemeneGoedEconomie uit, een model dat menselijke waarden centraal stelt. Maar hij houdt het niet bij theorie: in zijn visie leggen bedrijven naast een financieel jaarresultaat ook een Geme neGoedBalans neer. Daarin moeten ze aangeven hoe ze scoren voor onder meer duurzaamheid, democratie en menselijke waardigheid.
Waarin verschilt zo’n balans van het zoveel ste duurzaamheidslabel?
‘Het is veel meer dan een label. De balans is evenwaardig aan het financiële jaarresultaat, en bedrijven die goed scoren, moeten door de overheid beloond worden met bijvoorbeeld een belastingkor ting. Op die manier kunnen ze goedkoper produceren, en zal de balans hun financië le resultaten dus opkrikken.’
‘Zowat vierhonderd bedrijven houden nu al zo’n balans bij. De regio Valencia in Spanje bereidt voordelen voor voor wie er een neerlegt. Het wordt dus concreet.’
Kan de overheid milieu en transparantienormen niet met wetten afdwingen?
‘Dat zou fijn zijn, maar overheden willen dat niet. Kijk naar internationale bedrijven, bijvoorbeeld in kleding: zij worden niet verantwoordelijk gesteld voor zware mensenrechtenschending in hun netwerk van leveranciers. In de Gemene-Goed-Balans kan dat wel.’
Zal het voor grotere bedrijven, die de middelen hebben om te investeren in bijvoorbeeld ecologische alternatieven, niet makkelijker zijn om aan uw eisen te voldoen dan voor kleine?
‘Nee, want zij hebben net meer negatieve criteria om te buigen. Ze sco ren slechter voor transparantie, ze ontwijken vaker belastingen en hebben het moeilijker om heel hun bevoorradingsketen te controleren. Nee, het zijn net kleinere bedrijven die met de balans hun voordeel doen.’
Bedrijven mogen in uw model ook hun winsten niet zomaar voor alles gebruiken.
‘Klopt. Winst mag niet gaan naar vijan dige overnames, donaties aan politieke partijen, financiële investeringen die niet tot de corebusiness behoren, en ook niet naar uitkeringen van dividend aan mensen die niet in het bedrijf werken.’
Wat is er mis met dividend? Is het niet wenselijk dat mensen investeren in bedrijven?
‘Het is geen principieel bezwaar, maar een situationeel. Vandaag zijn de eigendommen van aandelen heel ongelijk verdeeld. Elke uitkering van dividend vergroot die ongelijkheid.’
‘Investeren in lokale bedrijven is prima. Maar daarbij hoeft financiële return geen doel te zijn. Wat met een return die meer op waarden gebaseerd is? Je kan gebruik maken van wat het bedrijf voortbrengt; stroom bijvoorbeeld, of diensten van een coöperatieve bank. Of het bedrijf schept werkgelegenheid voor je kinderen.’
‘Maar pas op, we willen absoluut geen dictaat opleggen; wij doen gewoon voorstellen, het is aan de overheid om kno pen door te hakken.’
De hele klassieke markteconomie moet op de schop, zegt u. Waar gaat dat model de mist in?
‘De klassieke economie heeft het op zo veel vlakken bij het verkeerde eind. Ze houdt zich voor een natuurwetenschap, wat ze natuurlijk helemaal niet is, het is een sociale wetenschap. En ze baseert zich op het idee van de homo economicus, wat zowat het engste en meest gemutileerde mensbeeld is dat je maar voor mogelijk houdt. Een mensbeeld dat uitgaat van concurrentie, terwijl al vaak is aangetoond dat mensen ook empathisch zijn en graag samenwerken. Economie is een verarmde wetenschap die op heel nauwe gedeelten van de samenleving focust.’ ‘Economie vandaag is eigenlijk tegengesteld aan haar oorspronkelijke Griekse betekenis bij Aristoteles, waar ze de connotatie had van ‘‘voorzien in het algemeen belang’’. ‘‘Rijk worden’’ betekende het alvast niet. Gelukkig groeit met de dag, zeker bij de gewone bevolking, het verlangen naar een andere manier van denken.’
‘Economie is een verarmde wetenschap die op heel nauwe gedeelten van de samenleving focust’
CHRISTIAN FELBER