Zuid-Afrika wil onteigenen zonder compensatie
Kersvers president Cyril Ramaphosa staat voor zijn eerste grote uitdaging. Die kon niet emotioneler zijn: confiscatie van het land van blanke boeren in het ‘algemeen belang’.
BRUSSEL I De parlementaire stemming van vorige week over het ‘onteigenen van land zonder compensatie in het algemeen belang’ was volgens professor Ruth Hall (Universiteit Kaap West) ‘historisch’. Het ZuidAfrikaanse parlement riep, 241 tegen 83, een commissie in het leven die de verdere details van zo’n onteigening zal uitwerken. Die commissie kan ook de grondwet aanpassen.
Het is een triomf voor de linksradicale oppositiepartij
Economic Freedom Fighters (EFF), die in coalitie stemde met het ANC van president Ramaphosa. ‘De tijd van verzoening is voorbij’, zei de militante EFFleider Julius Malema. ‘Wij moeten de waardigheid van ons volk herstellen, zonder compensaties voor de criminelen die ons land gestolen hebben.’
Vlak na de Apartheid had de blanke minderheid nog 84 procent van het land in handen. Dat aandeel is sindsdien wel gekrompen, maar volgens sommigen nog niet snel genoeg.
Volgens een overheidsaudit uit 2017 is vandaag slechts 26,7 procent van alle grond in bezit van nietblanken. Maar in de meest vruchtbare landbouwregio’s hebben zwarten wel tot 50 procent en meer van de landbouwgrond in eigendom. De ZuidAfrikaanse overheid probeert al sinds 1994 om gronden aan te kopen en te herverdelen onder de landloze zwarte bevolking. Maar de meeste zwarte boeren vandaag hebben hun grond aan zichzelf te danken, via commerciële transacties.
De nieuwe motie lijkt radicaal, maar volgens Hall gaat het deels om symboolpolitiek. ‘Nu al laat de grondwet toe dat de compensatie (voor blanke eigenaars) op nul wordt gezet om historische onrechtvaardigheden aan te pakken.’ ZuidAfrika’s blanke kolonisten verdreven niet alleen de lokale stammen (Khoikhoi en Xhosa) van hun land, maar hielden zwarten de hele 19de en 20ste eeuw als ondergeschikte arbeidskrachten.
‘Ten gronde gaat het er bij de eis van onteigening zonder compensatie om dat blanken niet opnieuw zouden profiteren van kolonialisme en apartheid. En dat lijkt een faire vraag’, zegt Hall. Maar de ANCregeringen hebben tot nu toe weinig energie gestopt in landhervorming.
Geen Zimbabwe 2.0
‘Ik zag rechtszaken waarbij de minister op het laatste moment gigantische sommen publiek geld uitbetaalde aan één blanke familie en ook voortdurende onteigeningen van arme zwarten zonder compensatie. Deze motie is niet per se nodig, en al zeker niet voldoende voor een echte landhervorming.’
Verwacht wordt dat Cyril Ramaphosa een minder radicaal voorstel zal steunen dan bijvoorbeeld Malema. Zo staat hij erop dat de hervorming de voedselveiligheid niet bedreigt, zoals in Zimbabwe gebeurde.
‘De tijd van verzoening is voorbij. We moeten de waardigheid van ons volk herstellen’
JULIUS MALEMA
Leider Economic Freedom Fighters