Drugsbendes onder de radar
De straatcriminaliteit in steden is op de terugweg. Verborgen, ‘ondermijnende’ criminaliteit komt in de plaats, leert een studie over Borgerhout.
Het lijkt op het eerste gezicht tegenstrijdig: de Antwerpse wijk Borgerhout kent gemiddeld minder woninginbraken, agressieve diefstallen, overlast en druggebruik dan de rest van Antwerpen. Ook het veiligheidsgevoel ligt er hoger dan op stadsniveau. Toch is in Borgerhout de misdaad ‘doorgedrongen tot in de diepste weefsels van de samenleving’, staat in een diepgaande studie. Die ‘gebiedsscan’ is opgesteld na gesprekken met medewerkers van allerlei overheidsdiensten zoals stadstoezicht, buurtregie, de lokale en federale politie, het parket en het arbeidsauditoraat.
Uit de scan blijkt dat het deel van Borgerhout binnen de Antwerpse ring een schoolvoorbeeld is van een trend. Terwijl de zichtbare criminaliteit na jaren investeringen in een meer repressief beleid afneemt, verplaatst de misdaad zich naar fenomenen zoals drugshandel, witwassen, heling, illegale kansspelen, radicalisering of zwartwerk. Die criminaliteitsvormen maken geen directe slachtoffers en ontsnappen gemakkelijker aan de radar van
politie en justitie.
Maar net die vormen van ‘ondermijnende’ criminaliteit ontwrichten een buurt het meest, stelt de gebiedsscan, die De Standaard inkeek en waarover Gazet Van Antwerpen eerder berichtte. ‘De innesteling van het criminele milieu in Borgerhout is vaak subtiel, maar ondermijnt danig het economische en maatschappelijke verkeer.’
Malafide handelszaken
Ook in de Belgische grote steden daalde de jongste jaren de geregistreerde criminaliteit zienderogen. ‘Dat heeft een watervaleffect in de richting van andere criminaliteitsfenomenen’, bevestigt criminologe Letizia Paoli (KU Leuven). ‘Die kunnen gemakkelijk substantieel worden zonder dat iemand dat in de gaten heeft’, vult haar Nederlandse collega Frank Bovenkerk (Universiteit Utrecht) aan. De gebiedsscan stelt naar Nederlands model de maatschappelijke gevolgen van criminaliteit centraal.
In Borgerhout draait de ondermijnende criminaliteit vooral rond drugsbendes. Die hebben door de toegenomen controles onder burgemeester Bart De Wever (NVA) hun werkwijze aangepast en opereren nu
minder zichtbaar. De bevoegde diensten ‘erkennen dat ze een beperkt zicht hebben op wat zich achter gevels of handelszaken afspeelt’. ‘Bewoners zijn zelden direct getuige van criminele activiteiten.’
De gevolgen in Borgerhout zijn groot. De studie spreekt van een wijdverspreide aantasting van het overheidsgezag, een verstoorde marktwerking door de ‘sluipende maatschappelijke acceptatie van mis daad(geld)’ en de malafide handelszaken die daarop teren, en de innesteling van drugshandel in de lokale gemeenschappen. Onder de respondenten leeft de ‘duidelijke overtuiging’ dat de informele en criminele economieën er groter zijn dan de legale.
Gebrekkige samenwerking
De gebiedsscan legt ook zwakheden van de Belgische criminaliteitsbestrijding bloot. ‘Het ontbreekt aan geijkte kanalen om gegevens over die ondermijning adequaat te bundelen en te analyseren’, luidt het. ‘Het probleem situeert zich in de fragmentering van de politionele en justitiële organisatie, door de opdeling in secties (witwas, drugs, mensenhandel ...).’ Die opdeling ‘strookt niet met de complexe realiteit en werkt veelal vertragend’.
In Nederland werken bestuurlijke, gerechtelijke en fiscale instanties beter samen en hebben lokale besturen meer middelen om op te treden tegen lokale criminaliteit, is een andere opmerking. Soortgelijke wetgeving, gepland door de minister van Justitie, Koen Geens (CD&V), en zijn collega van Binnenlandse Zaken, Jan Jambon (NVA), laat op zich wachten.
‘De innesteling van het criminele milieu in Borgerhout is vaak subtiel, maar ondermijnt danig het economische en maatschappelijke verkeer’
‘GEBIEDSSCAN’ BORGERHOUT