Van ‘zit stil’ naar ‘doe maar je zin’
De stijve communiefoto vol clichés is op zijn retour. Kinderen krijgen immers meer inspraak, sociale media wijzen ouders de weg naar originele beelden en bovenal moet de fotoshoot een unieke ervaring zijn.
Het is weer die tijd van het jaar: kinderen duiken de studio of de wei in om foto’s te laten maken voor hun communieof lentefeest. Zo konden de communicanten van GeelLaakdalMeerhout afgelopen weekend hun communiefoto’s laten nemen bij voertuigen van de brandweer en de politie. Het is eens wat anders dan de typische communiefoto waarop een kind stijf als een hark tegen een boom leunt, één hand in de broekzak, glimlach gebetonneerd op het gezicht.
De communiefoto mag dan heel zichtbaar zijn in Vlaamse huiskamers, ze is nog vaak het kneusje van de fotografie. ‘Vaak wordt er onder fotografen denigrerend over gedaan’, zegt fotografe An Nelissen, die geregeld in opdracht communiefoto’s neemt. ‘Het is geen fotografie waarbij de fotograaf volledig zijn visie kan doordrukken. De inbreng van de ouders en het kind is groot.’
Instagramwaardig
Communiefoto’s zijn stille getuigen van het tijdsgewricht waarin ze werden genomen. In de eerste helft van de twintigste eeuw klemden Vlaamse communicantjes, steevast uitgedost als minivolwassenen, hun misboekje en bidsnoer nog stevig vast. Wanneer in de jaren 50 steeds meer Vlaamse gezinnen een fototoestel hebben, trekken ouders er zelf op uit en wordt er vaker geposeerd in de natuur of in een huiselijke omgeving. In de gouden jaren 60, toen de welvaart een hoge vlucht nam, zie je ouders en kind poseren bij de gezinswagen – symbool van vooruitgang.
Anno 2018 komt het erop aan om op te vallen met spectaculaire locaties en originele attributen – tot onderwaterfotografie toe. Katholieke referenties zijn nagenoeg afwezig en stijve portretten zijn op hun retour, onder invloed van de digitale fotografie.
Ouders vinden dankbaar inspiratie op sociale media. ‘Vroeger moest je het doen met de lokale fotograaf, maar vandaag zie je ouders shoppen tussen fotografen’, zegt Nelissen. ‘Er zijn ook veel meer stijlen waaruit ze kunnen kiezen: retro, gestileerd en uitgepuurd, of net speels en ongedwongen. Het internet zet hen op het spoor van de fotograaf en de stijl die bij hen past.’
De originaliteit die ouders op het internet najagen, is ook relatief. Als iedereen dezelfde beelden met cactussen, ballonnen en andere Instagramwaardige attributen kopieert, kan je natuurlijk niet echt meer van originaliteit spreken. ‘Soms komen ouders met een geprint beeld van Pinterest aankloppen’, vertelt Nelissen. ‘Dan moet ik hen al eens ontgoochelen: een wei vol zonnebloemen vinden in deze tijd van het jaar, is gewoon onmogelijk.’
In onze selfiecultuur waar iedereen voortdurend zelf foto’s neemt, worden communiefoto’s ook vaker door de ouders zelf genomen. ‘Al komen mensen daar de laatste jaren van terug’, merkt Nelissen. ‘Ze beseffen dat een professionele fotograaf het verschil kan maken.’ Het resultaat van zo’n shoot komt tegenwoordig niet alleen meer op kaartjes voor familie en vrienden terecht, maar wordt ook druk gedeeld op sociale media.
‘Niet de ouders maar de kinderen bepalen veel vaker dan vroeger hoe een fotoshoot verloopt’ AN NELISSEN
Fotografe
Net zoals veel ouders vond Nathalie Denis de fotograaf voor de eerste communie van haar dochter Ine (8) via Facebook. Er volgde een shoot in de plantentuin van Gent. ‘Wat me erg aansprak, was dat het ongedwongen foto’s zijn. Het is geposeerd maar niet stijfjes, speels en toch mooi. Zelf kan ik mijn communiefoto’s niet bekijken. Ik vond het belangrijk dat mijn dochter leuke foto’s overhoudt aan dat moment in haar leven.’
Unieke persoonlijkheid eerst
Op foto’s uit de oude doos lijken communicanten nagenoeg inwisselbaar, hun persoonlijkheid bijna uitgewist. Vandaag is de ergste nachtmerrie van ouders dat hun kind op zijn of haar communie hetzelfde draagt als een klasgenootje. In een tijd waarin individualiteit het hoogste goed is,
staat de unieke persoonlijkheid van het kind veel meer voorop. ‘Vaak nemen kinderen hun favoriete speelgoed mee. Is hun zoon gek op Legoblokken, dan sleuren ouders een bak Lego mee naar de shoot’, zegt Nelissen. ‘De hobby’s en het karakter van hun kind mogen spreken uit de foto, en dat is natuurlijk fijn.’
Ook de vrijere manier waarop kinderen worden opgevoed, beïnvloedt de communiefoto. Ouders gunnen hun kinderen meer inspraak, en dat geldt ook voor hun feestkleren. ‘Kinderen hebben veel meer te zeggen dan vroeger’, zegt MarieClaire Van Landuyt van kinderkledingwinkel Kiddy in Melle, die gespecialiseerd is in communieen lentefeestkleding. ‘Twintig jaar geleden bepaalden de ouders veel meer wat kinderen moesten dragen. Vandaag gaat hier amper nog een outfit buiten zonder dat de communicant er zijn zegen over heeft gegeven.’
Yolo
Alles moet leuk zijn, want je leeft natuurlijk maar één keer. Ook de fotoshoot voor de communie of het lentefeest moet een unieke beleving zijn, een feest voor de ouders en vooral voor het kind. Geen enkele ouder wil dat zijn kind dezelfde saaie fotoshoots meemaakt die ze ooit zelf moesten ondergaan. ‘Zit stil’ is ‘doe maar je zin’ geworden. ‘Niet de ouders, maar de kinderen bepalen vaker dan vroeger hoe een fotoshoot verloopt’, zegt Nelissen. ‘Kinderen kiezen vanzelf voor vrolijke thema’s zoals pinguïns, prinsessen of flamingo’s. En ze zullen altijd gaan voor spontaan.’
Nathalie Denis vond het vanzelfsprekend dat haar dochter zelf de inhoud van haar foto’s bepaalde. ‘Ik heb me niet bemoeid met haar fotoshoot. Dat is prettiger voor de fotograaf en mijn dochter is meer ontspannen. En het levert betere foto’s op.’
Die foto’s maken deel uit van een ritueel dat vroeger strak geregisseerd werd door de Kerk. In die obsessie met beelden en imago zou je de verdere uitholling van de communie kunnen zien, of op zijn minst de echo van een cultuur die zich wentelt in narcisme. Maar wie met een mildere blik kijkt, ziet ouders die, misschien bewuster dan ooit, een kantelmoment in het leven van hun kroost willen bewaren voor de volgende generaties.