Bonne chance, M. Macron
Emmanuel Macron heeft een droom. Hij wil van het Frans de tweede taal ter wereld maken. Waarom zelfs niet de eerste?
Vandaag, op de Internationale Dag van de Francofonie, stelt de Franse president Emmanuel Macron zijn grote ‘plan voor het Frans en de meertaligheid in de wereld’ voor. Zijn ambities zijn niet min. ‘Het Frans wordt de eerste taal van Afrika, en misschien zelfs van de wereld, als we het goed aanpakken de komende decennia’, voorspelde hij eind november in een toespraak voor studenten in Ouagadougou, de hoofdstad van Burkina Faso. Zijn uitspraak werd op scepticisme onthaald. Niet alleen in de Angelsaksische wereld (French the new lingua franca of the world vraiment? titelde The Guardian ironisch) ook in Afrika en in Frankrijk.
Talen klasseren naar het aantal mensen dat ze spreekt, is een heikele opgave. Volgens de Organisation internationale de la Francophonie (OIF) spraken in 2014 wereldwijd 274 miljoen mensen Frans. Let wel: het gaat daarbij om mensen die Frans (kunnen) spreken, niet om alleen degenen die het als moedertaal hebben. In België, bijvoorbeeld, zijn er volgens de OIF acht miljoen ‘Franstaligen’. Volgens die definitie is het Frans nu de zesde wereldtaal, na het Mandarijn, het Engels, het Spaans, het Hindi en het Arabisch.
Louter demografisch bekeken heeft het Frans inderdaad de wind in de zeilen. Macron deed zijn uitspraak niet toevallig in Afrika, waar het Frans in veel landen een van de officiële talen en soms zelfs de enige officiële taal is (zie kaart). Gezien de bevolkingsexplosie op het Afrikaanse continent – Macron onderstreepte dat 70 procent van de Afrikaanse bevolking jonger dan dertig is – zal in theorie dus ook het aantal Franssprekenden in de wereld exponentieel toenemen. In Kinshasa spreken nu al meer mensen Frans dan in Parijs, rapporteerde onder meer de Franse krant Les Echos vorig jaar. Maar daarbij werd ervan uitgegaan dat 90 procent van de inwoners er Franstalig is, wat allicht sterk overdreven is. Een studie van de Franse bank Natixis voorspelde eind 2013 dat het Frans tegen 2050 de eerste wereldtaal zal zijn – puur op basis van een statistische extrapolatie.
Postkolonialisme
Maar dat is dus de theorie. In de praktijk staat het Frans ook in veel Afrikaanse landen onder druk. Onder meer door het oprukken van lokale talen, zoals het Wolof in Senegal – het land van politicus en dichter Léopold Senghor, de eerste Afrikaan ooit die lid werd van de Académie française – of het Lingala in Congo. Of door de bewuste keuze voor het Engels. Het meest frappante voorbeeld daarvan is Rwanda, waar het Engels in 2003 officiële taal werd, naast het Kinyarwanda en het Frans. Vorig jaar kwam daar nog het Swahi