Sadist tot in de kist
In de laatste dagen van naziDuitsland heerst een chaos die een Duitse soldaat benut om zijn meest weerzinwekkende fantasieën te botvieren.
Van: Robert Schwentke
Met: Max Hubacher, Milan Peschel, Frederick Lau (118 min.)
Een uniform verleent macht en autoriteit aan wie het aantrekt. Maar hoeveel kortsluiting dat geeft tussen de oren, valt met geen glazen bol te voorspellen. In 1945 maakt een gevonden officiersplunje een heime lijke oppersadist wakker in de Duitse soldaat Willi Herold.
Der Hauptmann baseert zich op de ware gruweldaden van deze militair in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog. Wat zich op het witte doek afspeelt wekt ongeloof en afschuw, zozeer dat de uitgekiende zwartwitfotografie een geschenk is: het maakt de macaberste details minder dwingend.
De laatste stuiptrekkingen van naziDuitsland verwekten destijds een nieuwsoortige golf van geweld. ‘Endphaseverbrechen’ zou die later genoemd worden. Het verwijst naar de reeks afrekeningen van Duitse soldaten mét Duitse soldaten – voornamelijk deserteurs – die toen plaatsgreep.
Een opgejaagde Willi Herold (Max Hubacher) is op de vlucht voor zo’n bende beulen. Vermoedelijk is ook hij uit angst voor krijgsgevangenschap een dienstweigeraar geworden, al laat de Duitse regisseur en scenarist Robert Schwentke (Flightplan, Insurgent) dat onopgehelderd.
Herold stuit op de achterbank van een verlaten legervoertuig op het rijkelijk gedecoreerde uniform van een Duit se luchtmachtkapitein. Het is met zulke kostuums als met muiltjes: wie het past, trekke het aan. Van een slim fit is dan geen sprake – de broek zit wat ruim – maar het weerhoudt deze negen tienjarige knul niet van zijn plan. ‘Dit is te mooi om waar te zijn’, zingt hij verbijsterd.
Wanneer uit het niets een soldaat opduikt die hem groet en aanbiedt de wagen te herstellen, gaat hij pas echt beseffen met welke mogelijkheden zijn nieuwe rang komt.
Macht doet vieze dingen met een mens die gelooft dat het uniform de daden legitimeert. Dat maakt Max Hubacher met zijn verontrustende vertolking goed duidelijk. Het plezier dat deze soldaat beleeft, is algauw groter dan de angst om te worden ontmaskerd.
Der Hauptmann is een van die zeldzame films die het aandurft om de oorlogsgruwel te tonen door de ogen van het monster. Als kijker maakt dat het niet makkelijk: hier moet je het stellen zonder held om je mee te identificeren.
Door zich op de feiten te concentreren, laat de filmmaker de vraag naar Herolds verantwoording tegenover zichzelf echter links liggen. Die keuze van sensatie over psychologie kan je met reden gemakzuchtig noemen. Het berooft deze beklemmende film beslist van een essentiële laag.