Akkoord over voorwaarden ‘overgangsperiode’
Extra tijd voor Brexit
Hoewel ze op 29 maart 2019 officieel uit de Europese Unie stappen, blijven de Britten de facto tot 31 december 2020 alle regels van de EU naleven, zonder dat ze er nog zeggenschap over hebben. Dat is in een notendop de inhoud van het akkoord dat de Britse Brexitminister, David Davis, en de Europese hoofdonderhandelaar, Michel Barnier, gisteren ondertekenden. Beide partijen raakten het eens over de voorwaarden van deze ‘overgangsperiode’.
1. Waarom is dit akkoord een belangrijke stap voorwaarts?
Beide partijen kopen extra tijd en dat is cruciaal. De impact van de scheiding is immers zo groot dat geen van beide partijen – maar vooral het Verenigd Koninkrijk – voorbereid is op de praktische gevolgen ervan. Afgelopen weekeinde lekte in The Sunday Times nog een geheim rapport uit waarin gewaarschuwd wordt dat de Britse douanediensten zelfs aan het einde van 2020 nog niet helemaal klaar zijn om alle noodzakelijke controles uit te voeren.
Het Britse bedrijfsleven reageerde gisteren dan ook overwegend positief op het akkoord. Adam Marshall, directeurgeneraal van de Kamers van Koophandel, sprak over ‘een mijlpaal waarop iedereen zat te wachten’.
2.
Heeft Londen dan grote toegevingen moeten doen?
Meer dan Brussel. De einddatum komt er op vraag van de EU. De Britten waren graag nog drie maanden langer in ‘transitie’ – zij spreken over ‘implementatie’ – gebleven. De EUburgers die tijdens deze periode naar het VK verhuizen, krijgen dezelfde rechten als de EUonderdanen die er nu al wonen. Ook dat was een eis van Brussel.
Nog gevoeliger is de toegeving dat Europese vissers tijdens de transitieperiode onbeperkte toegang blijven hebben tot de Britse wateren. Dat is voor harde Brexiteers – maar ook voor de Schotten – een zware pil om te slikken. De Schotse premier, Nicola Sturgeon, had het meteen over ‘een massale uitverkoop van de Schotse visindustrie’. De Brit ten zullen in die overgangsperiode ook geen vetorecht meer hebben als de Europese Unie beslist de visquota te verminderen. Londen zal enkel ‘geïnformeerd’ worden.
OpperBrexiteer Nigel Farage eist ondertussen dat premier May opstapt.
3.
Brussel moet Londen toch ook tegemoetgekomen zijn?
De belangrijkste toegeving is dat het VK in de transitieperiode met ande re landen mag beginnen te onder handelen over handelsakkoorden. Een akkoord afsluiten kan pas als de transitie is afgelopen. Londen wint dus tijd, maar de kans is klein dat het in 21 maanden volledige handelsakkoorden onderhandeld krijgt met grote landen als India, de VS of China.
4.
Maar is de Ierse grenskwestie opgelost?
Absoluut niet. Alle partijen herhalen dat dit de moeilijkste klip blijft. Dat de grens tussen NoordIerland en Ierland ‘zacht’ – dus zonder controleposten – moet blijven, daarover zijn de twee partijen het roerend eens. De vraag van 100 miljoen is: hoe verzoen je dat principe met de ‘rode lijnen’ van Theresa May dat het VK nooit in een douaneunie of de Europese eengemaakte markt stapt?
‘Het blijft de kwadratuur van de cirkel’, zegt David Phinnemore, hoogleraar Europese Studies aan de universiteit van Belfast. Voor Barnier betekent dit onvermijdelijk dat NoordIerland na de Brexit in de Europese douaneunie blijft en dat er dus een grens komt in de Ierse Zee. De reacties daarop aan de Brit se kant waren uitermate negatief. Vorige week klonk in regeringskringen nog altijd dat zo’n scenario een ‘no go’ is én blijft.
Toch houdt de EU dit scenario in haar achterzak. Als beide partijen niet tot een compromis komen voor de grens, dan zullen ‘de regels in NoordIerland die van Ierland moeten volgen’, klonk het gisteren opnieuw. Dat is de officiële terugvalpositie. De vraag blijft welk soort compromis daarover bereikt kan worden.
5.
Zijn er nog problemen?
Zeker. Dit akkoord is slechts een politiek akkoord over grote principes. Ook in de transitieperiode zullen allerlei praktische problemen opduiken. Daarover staat niets in de tekst. Bovendien moeten de onderhandelingen over de toekomstige relatie tussen het VK en de EU nog beginnen. Als de contouren van dat handelsakkoord tegen oktober niet duidelijk zijn, dreigt ook de transitiedeal te vervallen.