‘Zelfrijdende auto’s kunnen niet toveren’

Een zelfrijdende auto heeft een voetganger doodgereden. De hamvraag is wie er schuld aan heeft: mens, machine of slachtoffer? ‘Mensen dachten dat we al veel verder stonden.’

‘Dit ongeval kan het vertrouwen van mensen in de technologie zeker een deuk geven’

BART VAN AREM Professor aan de Technische Universiteit van Delft

Na het ongeval met een zelfrijdende auto, waarbij zondagavond in de Amerikaanse staat Arizona een 49jarige vrouw overleed, rijst de vraagwie schuld treft. Het is de eerste keer dat er bij een ongeval met een zelfrijdende auto een dode valt.

Volgens Sylvia Moir, de politiecommissaris van het stadje Tempe, waar het dodelijke ongeval gebeurde, lijkt het antwoord duidelijk. ‘Het was moeilijk om dit ongeval te voorkomen in eender welke modus (zelfrijdende auto of niet, red.), als je weet hoe het slachtoffer vanuit de schaduw plots de weg opstapte’, wordt ze geciteerd in de krant San Francisco Chronicle.

Moir baseerde zich op videobeelden van de camera’s van de zelfrijdende auto, die ze kon bekijken. Op de beelden was volgens haar te zien hoe de vrouw uit het niets in het midden van het verkeer opduikt, met een fiets beladen met plastic zakken. ‘Ik vermoed dat Uber hier niet in fout zal zijn’, zei Moir. Toch sluit ze niet uit dat er mogelijk een klacht tegen de veiligheidschauffeur in de wagen zal worden ingediend, ook al had die niet meer kunnen ingrijpen. ‘Dit is een hele nieuwe wereld die we hier verkennen’, zei ze.

Wetten van de fysica

Bart van Arem, professor aan de Technische Universiteit van Delft en gespecialiseerd in intelligente voertuigen, wijst erop dat we realistisch moeten blijven over wat een zelfrijdende auto kan. ‘Hij kan niet toveren, je mag er ook geen wonderen van verwachten’, zegt hij. Het is niet omdat de computer aan het stuur zit, dat de wetten van de fysica plots niet meer van tel zijn. Remafstand blijft remafstand.

De reacties op het tragisch ongeluk zijn volgens hem deels ingegeven door onrealistische verwachtingspatronen. ‘Misschien hadden mensen het idee dat we al veel verder stonden. Dat zulke systemen al even goed konden rijden als de mens. Dat is dus nog niet zo.’

Zelfrijdende auto’s zijn nog steeds bijzonder complexe onderzoeksprojecten. Dan kan er al eens iets mislopen. Zo zijn de wagens geregeld betrokken in ongevallen met blikschade. Meestal ligt de verantwoordelijkheid bij andere, menselijke chauffeurs. Die reageren nogal eens agressief op het voorzichtige rijgedrag van de zelfrijdende auto’s.

Maar zullen mensen die zelfrijdende auto’s ooit echt vertrouwen? De boutade wil dat vliegtuigen perfect zonder piloot kunnen vliegen, maar dat er amper mensen vrijwillig zouden instappen. ‘Vertrouwen moet groeien’, zegt Van Arem. ‘Dat moet in voorzichtige stappen worden opgebouwd. Maar dit ongeval kan het vertrouwen van mensen in die technologie zeker een deuk geven.’

De vraag is hoe de wetgevers zullen reageren, eenmaal er doden beginnen vallen. Zullen ze tests met zelfrijdende auto’s almaar meer restricties opleggen, en de ontwikkeling ervan zo doen haperen? Een tweet van Anthony Foxx, voormalig minister van Mobiliteit in de VS, suggereerde zoiets. Hij stelde dat ‘prioriteit gegeven moet worden aan veiligheid.’ Dat hoeft niet noodzakelijk een probleem te zijn, denkt Van Arem. ‘Op termijn leidt streng toezicht tot betere systemen waarvan we beter snappen wat ze wel of niet kunnen.’

Losse wetgeving

In Nederland zijn er strenge regels om zelfrijdende voertuigen te testen. In Californië ook: daar moet elk incident met een zelfrijdende auto worden gerapporteerd aan de autoriteiten. De staat Arizona daarentegen, waar het dodelijke ongeval plaatsvond, heeft een erg soepele wetgeving. Er is geen licentie nodig om tests uit te voeren, en geen rapporteringsplicht.

De vraag is of dat een verschil zou hebben gemaakt in het dodelijke ongeval. ‘Het ongeval had misschien evenzeer in een andere staat kunnen gebeuren, of in Europa’, besluit Van Arem.