WIE HEEFT WAT TE VERBERGEN?

De Nederlandse televisiesatiricus Arjen Lubach heeft het Nederlands een woord rijker gemaakt: terreurschwalbe (zn, m; mv: s). Het woord ontstond naar analogie van de fopduik in de voetballerij, die daar in principe een gele kaart waard is. Wie zich bedient van de terreurvariant daarvan, stelt het voor alsof argwaan tegen een strengere overheidscontrole gelijk staat met vrij spel geven aan terroristen. De terreurschwalbe is dus een intimidatietechniek: hij speelt in op angsten om zo een eenvoudige, maar ingrijpende oplossing te kunnen presenteren – en maakt wie dan toch nog bezwaar oppert, verdacht.

Vandaag stemmen de Nederlanders in een referendum over een nieuwe wet die inlichtingendiensten permissie geeft om weinig zachtzinnig om te gaan met de privacy van nietsvermoedende internetgebruikers. Verdedigers van de wet begingen al tal van terreurschwalbes. Ze doen dat niet alleen door te dreigen dat er zonder die wet doden zullen vallen of, erger nog, dat critici misschien wel handlangers van de terreur zijn, maar ook door te liegen over wat veiligheidsdiensten nu al kunnen doen. Met als ultiem argument: brave burgers kunnen daar toch niets van te vrezen hebben?

Er bestaat een zachtere vorm van dit verschijnsel, laten we zeggen de criminaliteitsschwalbe. Zoals in SintTruiden, waar het lokale bestuur begin deze week stelde dat de extra camera’s op straat verklaren waarom de criminaliteit in de stad is gedaald. Uit wat de media daarover konden berichten, blijkt nergens dat dit ook klopt. Misschien is het zo, maar zeker als het stadsbestuur stelt dat de camera’s ‘ontradend’ zouden werken, wordt de grens erg dun tussen enerzijds bewijsvoering en anderzijds het verwarren van oorzakelijkheid met gelijktijdigheid. Maar de brave burger die niet van plan is om ergens in te breken of zich aan wildplassen te bezondigen, kan er geen bezwaar tegen hebben.

Een nog zachtere vorm van zo’n schwalbe ligt in de verleiding van het woord ‘slim’, een passepartoutterm die al evenmin veel weerstand kan oproepen. Zoals wanneer sprake is van ‘slimme camera’s’ die op de weg nummerplaten kunnen ontcijferen, zeker als het ge boefte zich in die auto’s verplaatst en zo kan worden gearresteerd. Of als het gaat om de nog verder doorgeleerde camera’s die ook nog gezichten op straat kunnen identificeren. Maar de brave burger die zich aan de snelheidsregels houdt of niet met inbrekersmateriaal in de koffer op pad is, enzovoorts.

Het succes van de crimi en terreurschwalbes verklaart waarom in de politiek met enige regelmaat voorstellen blijven opduiken om zo niet het DNA, dan toch de vingerafdrukken van de hele bevolking in – ongetwijfeld erg slimme – databanken op te slaan. En het lijdt geen twijfel dat die gegevens het werk van de politie zouden vergemakkelijken – gesteld dat de speld al niet helemaal in de almaar grotere hooiberg is zoekgeraakt.

En het went, tenslotte geeft iedereen zo al massa’s informatie vrij via Facebook, locatiegegevens op het internet of zelfs maar de klantenkaart in het warenhuis. Privacy is dood, aldus de nerds die beweren dat ze mee zijn met hun tijd, wen er maar aan. Uw dienaar – toegegeven, hij is geen held in het internetwezen – kan op zijn tablet zelfs geen pdf met pakweg de uurregeling van de tram van het internet halen, zonder dat Google Chrome eerst een eis stelt: toegang tot de ‘opslag’ (foto’s, documenten) op die tablet. Dat is, laten we zeggen, een pdfschwalbe: de dienstverlening heeft een prijs, het opgeven van privacy, zonder te weten wat daar verder mee gebeurt.

Er is al veel gezegd over het resultaat van de gewenning daaraan – het Facebookgerommel is er om het te bewijzen. Het is bekend dat een relatief onschuldig bestand als het rijksregister weleens oneigenlijk wordt gebruikt. Maar ook dat Edward Snowden, een bescheiden werknemer van een onderaannemer van de Amerikaanse NSA, aan de haal kon gaan met alle geheimen van deze veiligheidsdienst, ook dat die zich buiten de wet begeeft. Maar de schwalbe leert vooral dat gewenning de grens tussen burgerschap en criminaliteit flinterdun maakt en de bewijslast zelfs omkeert: want wie heeft dan wat te verbergen?

Misschien valt ook hier een sterkere sanctie te overwegen: de rode kaart.

‘Een nieuwe koelkast is ook leuker dan uw huidige koelkast. Die houdt het strikt genomen nog wel enkele jaren uit, maar is minder blits dan dat exemplaar met een 3Dijsblokjesmachine.’

Zanger STIJN MEURIS snapt waarom minister van Defensie Steven Vandeput (NVA) verveeld zit met het F16rapport (In ‘De mening’ in dS Avond).

Wennen aan inbreuken op de privacy doet de grens tussen burgerschap en criminaliteit vervagen