Meanderen naar de uitgang
Meestal is het de partijvoorzitter die bepaalt of een minister moet opstappen. Zelden houdt een excellentie de eer aan zichzelf.
BRUSSEL I Traditiegetrouw scheert de ministeriële deontologie geen hoge toppen in België. Het valt niet te voorspellen wanneer de voorwaarden vervuld zijn om te vertrekken. Toch moeten enkele elementen altijd in ogenschouw worden genomen.
De mening van de partijvoorzitter staat voorop. Vraag het Elke Sleurs (NVA) of Annemie Turtelboom (Open VLD) maar: zij verdwenen op bevel van de partijleider omdat ze de partij schade berokkenden en omdat er goede vervangers klaarstonden.
Bart De Wever (NVA) oordeelt over het lot van Steven Vandeput. Daarbij begroot de voorzitter de schade, vervolgens weegt hij de scenario’s af. Een vertrek gaat immers gepaard met een stoelendans. Wie kan Vandeput vervangen? En wie vervangt de vervanger van Vandeput? En hoe verhoudt zich dat tot de verkiezingen in 2018 en 2019?
De Wever voelde zich gisteren geroepen om te reageren, wat meteen de ernst van de zaak onderstreepte. Hij gaf toe dat zijn minister ‘beschadigd’ was. Maar niets wees erop dat de voorzitter op basis van de huidige informatie zijn minister laat vallen. ‘In de onwetendheid kan men niet zondigen’, citeerde hij op Terzake de Bijbel. Toch hield de NVAvoorzitter een slag(je) onder de arm. Het interne en externe onderzoek moet uitwijzen of er verantwoordelijkheden moeten worden genomen.
De schade is reëel. De minister van Defensie maakt een slechte beurt. Voorlopig kan hij zich verstoppen achter de ‘zware inschattingsfout’ van iemand binnen het leger, al lijkt het met de dag meer op manipulatie. Zolang niet kan worden bewezen dat Vandeput op de hoogte was van het rapport, of iemand in zijn naaste omgeving op het kabinet, heeft hij een reddende strohalm.
Theo Francken
De NVA lijkt er nu op uit om de aanval op de socialisten in te zetten. Daarbij zal vroeg of laat naar Agusta worden verwezen. Bovendien blijft de positie van Vandeput nuttig om toch de aankoop van nieuwe straaljagers te forceren, al gelooft niet iedereen dat hij daarvoor sterk genoeg staat. Een wissel van de macht zou de voorbode kunnen zijn van ‘chaos’. De NVA profileert zich als een veiligheidspartij en wil nieuwe vliegtuigen kopen. Het zou een sterk signaal zijn in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen.
De voorzitter begroot de schade. Vervolgens weegt hij de scenario’s af
Als Vandeput toch moet gaan, ligt een vervanger in Limburg niet voor de hand. In regeringskringen viel daarom de naam van Theo Francken als mogelijke opvolger. De huidige staatssecretaris voor Asiel zetelde tijdens de vorige regeerperiode in de commissie van Defensie. Hij heeft een sterker profiel om de legergeneraals naar zijn hand te zetten. Een nieuwkomer kan vervolgens op Asiel worden gelanceerd. Maar voorlopig biedt het aanblijven van Vandeput meer voor dan nadeel.
De partijvoorzitter heeft niet altijd het laatste woord. Soms moeien de coalitiepartners of de premier zich. Het gedrag van een minister kan de coalitie in gevaar brengen. Dat was enkele weken geleden het probleem met Francken. Hij lichtte de premier in de Soedankwestie onvolledig in.
Apenland
Zo’n vaart loopt het nu niet. Charles Michel (MR) nam gisteren contact op met Vandeput. Vanmiddag krijgt de eerste minister enkele vragen voorgeschoteld in het parlement. Tot nu toe kon de minister Michel ervan overtuigen dat hij echt van niets wist. Ook bij de premier ligt stilaan de verdedigingslijn klaar. Het is een politiek spel van de oppositie, de ran gen sluiten zich.
Ten slotte kan de minister in kwestie altijd de eer aan zichzelf houden. Soms neemt hij de verantwoordelijkheid voor zaken van groot maatschappelijk belang die zijn misgelopen. Dat was het geval bij Johan Vande Lanotte (SP.A) en Stefaan de Clerck (CD&V) (ontsnapping kindermoordenaar Marc Dutroux) of Louis Tobback (SP.A) (dood teruggezonden asielzoekster Semira Adamu).
Of het kan zijn dat de minister zodanig onder druk staat dat hij niet meer in staat is om te functioneren. Zo stapte Steven Van Acker (CD&V) op omdat hij de heisa over een kabinetsmedewerker niet meer aan kon. Magda Aelvoet (Groen) nam ontslag omdat ze instemde met een beslissing (wapenlevering aan Nepal) die haaks stond op het wezen van haar partij.
Legendarisch is de quote van Mark Eyskens. Als minister van Buitenlandse Zaken vertelde hij dat hij in om het even welk land ontslag zou nemen, maar niet in het ‘Apenland België’. Eyskens kwam in opspraak toen een terrorist met een Belgisch visum in Brussel rondliep. Hij bleef koppig aan, maar kwam later nooit meer terug als minister. Om maar te zeggen, soms blijft de rekening gewoon openstaan.
De NVA lijkt erop uit om de aanval op de socialisten in te zetten