BANG VOOR HET RUSSISCHE BEERTJE
‘Liever een raket in mijn tuin dan een Rus in mijn keuken.’ Wie in de jaren tachtig voor de vrede betoogde, kreeg dit naar het hoofd geslingerd. Plots klapte de SovjetUnie ineen. Het regime zag er griezelig benauwd en machtig uit, maar het stond op drijfzand.
Boris Jeltsin werd president van een verschrompelend rijk, een baan die hij slechts volhield door zich dagelijks te bedrinken, tien jaar aan een stuk. Met zijn komst verdween de westerse angst. We lachten met zijn fratsen en zijn wankele tred. Als er nog eens een Rus in onze keuken belandde, zouden we die een fles wodka geven. Terwijl het land zich bezatte, lijfden we de Baltische staten in bij de Europese Unie, sloten we lucratieve energiecontracten en ontvingen we met veel egards de oligarchen uit het oosten. Bandieten mochten hun roebels parkeren op rekeningen in Cyprus en wijde omgeving. Een decennium lang hing Rusland knockout in de touwen.
In 1999 kwam Vladimir Poetin ten tonele. De voormalige baas van de inlichtingendienst is van een ander gehalte dan de smartelijke Jeltsin. Poetin laat zich graag fotograferen in de fitness of op een paard, zwemmend of jagend op tijgers, in bloot bovenlijf en met een groot geweer. Hij lijkt een karikatuur uit een Ketnetreeks, maar als wereldleider komt hij ermee weg. En hij drinkt geen alcohol. Naarmate Poetin zich steviger in zijn ambt nestelde, nam in het Westen de russofobie weer toe.
Die angst is curieus. In de eerste jaren onder Poetin ging het land er nog fors op vooruit, dankzij gas en olie. Maar intussen is de Russische beer toch wat ziek. Hij heeft geldproblemen en zijn klauwen zijn versleten. Cijfers en statistieken zeggen dat de economie niet in goeden doen is. Op het vlak van defensie spenderen de landen van de Europese Unie samen haast vijf keer meer dan Moskou. De Amerikanen zelfs het tienvoud. Het land loopt vernederende olympische schorsingen op en grote sporttoernooien binnenhalen, lukt alleen op corrupte wijze.
In wezen is Rusland vandaag een zielig land. Maar het bokst wel brutaal boven zijn gewicht. Poetin probeert verloren invloedssferen terug te winnen en maakt handig gebruik van bevroren conflicten in gebieden met namen als Abchazië of Transnistrië. Als de gelegenheid zich voordoet, pikt hij stukken land in, zoals de Krim. Hij is betrokken bij donkere histories, zoals de Britse spionnenkwestie. En hij probeert het Westen te ontwrichten door xenofobe extremisten te voorzien van centen, of door de politiek te manipuleren via trollen op het internet.
Dat Europees Commissievoorzitter JeanClaude Juncker Poetin vorige week feliciteerde met zijn zoveelste verkiezing en hem succes wenste, deed de wenkbrauwen fronsen. Waarvoor was Juncker eigenlijk aan het applaudisseren? Voor Poetins bemoeienis met buitenlandse verkiezingen? Voor zijn interpretatie van de persvrijheid? Voor de vermorzeling van de oppositie? Voor het uitbraken van alternatieve feiten in cyberspace? Voor schendingen van het volkenrecht misschien?
Europa is een gewillig slachtoffer voor Russische pogingen tot destabilisatie. De Unie zet zich niet bepaald schrap als Poetin in actie komt. Er zijn lidstaten die principieel oproepen tot een harde houding en tot straffe sancties, maar er zijn er ook die eerder pragmatisch zijn. De Duitsers zijn het allebei: ze gebruiken harde taal, maar laten geen gelegenheid voorbijgaan om goede zaken te doen met Moskou. Exkanselier Gerhard Schröder staat op de loonlijst van het Kremlin en regelt contracten voor Gazprom. België vindt dat Poetin te ver gaat, maar als bestraffing leidt tot tegenmaatregelen waar onze perenexport onder lijdt, zijn we liever minder strak. Zelfs de Visegrad is gespleten: de Polen willen dat we strenger zijn voor Poetin, terwijl Hongaars premier Viktor Orban in diens fanclub zit.
Aan de linkerzijde roept Grieks premier Alexis Tsipras op tot een tammer standpunt, wat de Baltische staten dan weer razend maakt. Die zijn bang dat ze de volgende Krim zullen zijn. Cynisch genoeg waren het de Britten die vorige week opriepen om samen een krachtige lijn uit te zetten naar aanleiding van het incident met de vergiftigde spion. Slechts de helft van de lidstaten stapt mee in het front en de zwaarste straf die ze kunnen verzinnen, bestaat erin dat ze wat ambassadepersoneel uitzetten. Omdat niemand het monopolie heeft op kinderachtigheid, zal Moskou evenveel Europese diplomaten uitwijzen. En daarna overgaan tot de orde van de dag.
Europa is gespleten als het over Rusland gaat, geeft dubbele boodschappen en laat hele flanken openliggen. Als een zieke beer met middelmatige kaarten zich kan permitteren wat Poetin doet, dan moet Europa vooral eens in de spiegel kijken.
Poetin lijkt een karikatuur uit een Ketnetreeks, maar als wereldleider komt hij ermee weg
Hendrik Vos