Klokkenluider Christopher Wylie
‘Of we remmen de technologische vooruitgang, of we verkwanselen de democratie’
LONDEN I Nu klokkenluider Christopher Wylie na onthullingen in The Guardian naar buiten treedt over zijn voormalige werkgever Cambridge Analytica, heeft de Canadees het razend druk. Vandaag legt hij een getuigenis af in het Britse Lagerhuis. ‘Het is ongemakkelijk. Iedereen weet alles van mij. Emotioneel is dat zwaar. Ik zal nooit meer anoniem kunnen zijn, al verf ik mijn haar blauw (het is nu roze, red.).’
Zijn aantijgingen gaan als een lopend vuurtje de wereld over. In de kern beschuldigt hij Cambridge Analytica en het moederbedrijf SCL ervan wereldwijd op slinkse en ook onrechtmatige wijze verkiezingen te hebben beïnvloed, vaak met gebruik van big data, verkregen via achterdeuren van sociale media. In ontwikkelingslanden, maar ook in de VS en het Verenigd Koninkrijk.
In het Verenigd Koninkrijk speelde het bedrijf een dubieuze rol in het Brexitreferendum. In de Verenigde Staten verkreeg Cambridge Analytica in 2014 informatie over 50 miljoen Facebookgebruikers en gebruikte het de profielen om de ‘altright’beweging te stuwen.
‘Ik ben in juni 2013 aangetreden bij Cambridge Analytica als directeur onderzoek, toen het bedrijf net aan het opbouwen was’, zegt Wylie, een boomlange, magere twintiger in een oranje trui. ‘Ik voel mij medeverantwoordelijk. Ik kan niet rechtzetten wat Cambridge Analytica deed, maar ik kan de wereld wel informeren hoe het bedrijf te werk ging.’
Als jonge twintiger werd Christopher Wylie directeur onderzoek bij het big databedrijf Cambridge Analytica. Het was een leuke plek, tot Trumps campagneleden erbij kwamen. ‘Of we remmen technologische vooruitgang, of we verkwanselen de democratie.’
Bent u opgestapt omdat u spijt had?
‘Nee. Er was geen moment van morele openbaring. Ik had het op een gegeven moment gewoon gehad. Mijn grote fout is dat ik mij heb laten leiden door mijn eigen nieuwsgierigheid. Ik had een miljoenenbudget en kon onderzoeken wat ik wilde. Ik raakte gewend aan de bedrijfscultuur. Dat is het niet goedpraten, maar zo is het wel. En opeens bam: we hadden een soort commerciële versie van de NSA ontwikkeld.’
Modern kolonialisme Wat zijn de misstanden?
‘Cambridge Analytica kocht politici om, verleidde opponenten seks te hebben met prostituees om beelden als “kompromat” te gebruiken. Dit is een bedrijf dat een gigantische database heeft verzameld van persoonsgegevens, een deel daarvan is onrechtmatig verkregen. Moederbedrijf SCL beïnvloedde verkiezingen in ontwikkelingslanden, met kwetsbare democratische instellingen. Zo ziet modern kolonialisme er uit. SCL heeft meer geld verdiend met projecten na de verkiezingen door de regering van een land met natuurlijke grondstoffen in de greep te hebben.’
Noem eens een voorbeeld?
‘Zonder de aanwezigheid van mijn advocaat kan ik geen details geven.’
Het is al lang bekend dat technologiebedrijven gebruikersgegevens verhandelen. Waarom is dit bijzonder?’
‘Google en Facebook proberen niet bewust gebruikers te misleiden. Vergeet ook niet dat Cambridge Ana lytica voor het Amerikaanse, Canadese en Britse ministerie van Defensie heeft gewerkt. De NSA en GCHQ (Amerikaanse en Britse elektronische inlichtingendiensten, red.) mogen geen gegevens verzamelen van eigen burgers, private bedrijven wel. Het gebrek aan een scheidslijn vind ik problematisch in een democratie.’
Edward Snowden onthulde toch ook dat de NSA gegevens van Facebook en Google gebruikte?
‘Het belangrijke onderscheid met de zaakSnowden is dat deze gegevens zijn gebruikt in verkiezingen, in het Brexitreferendum. Het grootste verschil is ook dat de NSA en GCHQ niet werken voor politieke partijen. De NSA werkt niet voor de Republikeinen, Cambridge Analytica wel.’
Waarom ging u – progressief, veganistisch, homo – voor een bedrijf werken met nauwe banden met Donald Trump?
‘Toen ik door topman Alexander Nix werd aangenomen bij SCL, waren Steve Bannon (Trumps campagnestrateeg, red.) en Robert Mercer (een belangrijke donor, red.) er nog niet bij. Het was een leuk bedrijf, met eigenzinnige mensen. Ik vond het
‘Cambridge Analytica kocht politici om en verleidde opponenten om seks te hebben met prostituees, om compromitterende beelden te gebruiken’
cool om in Afrika en het MiddenOosten te werken.’
Sloeg de sfeer om toen hedgefondsmiljardair Robert Mercer Cambridge Analytica opzette als dochterbedrijf?
‘Toen kwam ook Steve Bannon mee als commissaris. De vrijheid die ik had, werd beperkt. De sfeer werd giftig. We moesten opeens onderzoek doen voor wat we nu “altright” noemen. Ze voerden de druk op om alle intellectuele eigendommen van mijn vondsten op naam van het bedrijf te zetten. Dat weigerde ik. Ze werden agressiever. Ik besloot eind 2014 te vertrekken.’
Uiteindelijk heeft u dus maar anderhalf jaar daar gewerkt.
‘Ja. Wel in de cruciale oprichtingsfase. Ik weet ook alles over hoe de campagne voor het Brexitreferendum in het Verenigd Koninkrijk verliep in 2016, omdat ik daar goede contacten had en een aantal betrokken bedrijven had opgezet. Ik werkte echter vooral met de Verenigde Staten.’
Wat deed u in de Verenigde Staten?
‘Verhaallijnen creëren zodat mensen op altright stemden. Veel werk was niet in opdracht van specifieke klanten. Eigenaar Robert Mercer is een miljardair. Geld verdienen met Cambridge Analytica was voor hem onbelangrijk. Voor Mercer was het een handig middel om politieke doelen te stimuleren. Het voordeel van eigenaar zijn, is dat investeringen niet onder de regels voor partijdonaties vallen.’
Hoe begint u zo’n verhaallijn?
‘Het begint met interviews met een focusgroep. Ik sprak twaalf mensen en hoorde hen uit. Daarna testte ik kwantitatief welke genoemde thema’s breder leven. Ik kreeg door dat er Amerikanen waren die een diepe angst voor de deep state hadden. Zij geloofden dat president Obama met troepen aan de grens van de staat stond, klaar om vuurwapens af te pakken en met geweld een derde termijn af te dwingen. Batshit crazy stuff.’
Hoe bereikte u dat die theorieën gingen leven?
‘De truc is om blogs en websites te beheren die ogen als nieuws met een soortgelijke boodschap. Die sites werden onder de aandacht gebracht van mensen die op basis van psychologische analyse van hun sociale mediaprofielen vatbaar bleken voor de boodschap. En dan kijken ze naar CNN of andere mainstream media en daar horen ze er niks over. Dan zeggen ze: Ah! CNN is ook onderdeel van het complot.’
Cambridge Analytica is opgericht in 2013 om altright op te bouwen?
‘Ja. Bannon gelooft dat als je politiek wilt scoren, je eerst de cultuuroorlog moet winnen. Het probleem was dat Breitbart, zijn platform, te veel een nichepubliek trok. Kijk, een altrightbeweging ga je niet in San Francisco ontketenen. Wat Bannon wilde doen, was kiezers in South Carolina laten opschuiven van doorsnee Republikeinse stemmers die lagere belastingen willen, tot kiezers die denken dat Obama een invasie met een geheim leger voorbereidt. Het is belangrijk om de boodschap over te brengen, niet alleen tijdens de presidentsverkiezingen, maar ook tijdens de voorverkiezingen, verkiezingen op staatniveau en de voorverkiezingen daarvan.’
Zou in het Verenigd Koninkrijk de Brexit hebben plaatsgevonden zonder Cambridge Analytica?
‘Absoluut niet. De twee campagneteams die voor de Brexit pleitten, werden ondersteund door twee databedrijven, Cambridge Analytica en AggregateIQ. Op papier zijn zij gescheiden, maar in de praktijk is er geen project waar AggregateIQ zelfstandig werkt. Door formeel apart campagne te voeren, kon er een miljoen pond extra worden uitgegeven, zonder de bestedingsregels te overtreden. Door mijn informatie onderzoekt de kiescommissie nu of dat wel gebeurd is. In ieder geval is dat veel extra geld in een referendum dat met slechts 2 procent verschil beslecht is.’
Hoeveel kost het om een stemmer te targetten?
‘Een penny. Minder. Het extra geld zal miljarden extra impressies hebben opgeleverd, dat is hoe vaak een advertentie bekeken wordt. Als je dan bedenkt dat je heel gericht mensen opzoekt, kan dat het verschil hebben gemaakt in het referendum.’
Lance Armstrong Dus er is geen absolute zekerheid.
‘Nee. Maar vals spelen is vals spelen. Lance Armstrong had misschien de Tour ook gewonnen zonder doping. Toch is hij zijn prijzn kwijt. Het gaat om de integriteit. Het is fundamenteel voor een democratie dat er vertrouwen is.’
Is big data een bedreiging?
‘Er zijn fantastische dingen die wij kunnen doen met data. Wat deze affaire heeft blootgelegd, is de tekortkoming van onze maatschappij: wij hebben niet genoeg nagedacht over de grenzen. Dit zijn de nieuwe nutsbedrijven. Het is onmogelijk om zonder stromend water, zonder elektriciteit te leven. Het is bijna onmogelijk om zonder internet, zonder sociaal platform te bestaan. Je kunt niet afstuderen als je niet googelt. Je kunt niet solliciteren zonder LinkedIn. Deze platforms worden alleen maar belangrijker. Net als bij nutsbedrijven moet de overheid betere regels opstellen om te zorgen dat ze een publiek doel dienen.’
Wat blijft er in de toekomst nog over van onze democratie als verkiezingen via internet beïnvloed worden?
‘Je kan een functionerende democratie hebben waar op sociale media campagne gevoerd wordt, als er een regulering is. Met algoritmes kan je zo nepnieuws aanpakken. Bewandelen wij deze middenweg niet, dan staan we voor een rigoureuze keuze: of we moeten er genoegen mee nemen dat wij technologische vooruitgang remmen door online ontwikkelingen te smoren. Of we verkwanselen onze democratie. Dat vind ik geen aantrekkelijke keuze.’