On the road Via Appia tot de E40
Net ten zuiden van het Colosseum en het Circus Maximus begint in Rome de Via Appia, de befaamde oude Romeinse tweevaksweg die liep tot in Brindisi, in Italiës hak. Goed voor 570 kilometer, over berg en dal. Fik Meijer ondernam de roadtrip, op zoek naar de
De weg als derde belangrijkste doodsoorzaak (door misdaden onderweg), nogozones, stilstaand verkeer, geluidsoverlast, verkeersagressie, corruptie, drastische circulatieplannen … Het is niet meteen wat in je opkomt als je net buiten het stadscentrum van Rome voorbij de catacomben op de basaltstenen van de antieke Via Appia loopt, langs sporen van tombes, villa’s en badhuizen, in wat sinds 1998 het Parco Regionale della Via Appia is. Het is wel wat de Romeinen ervoeren in hun steden en op hun geroemde wegennet waar soldaten, commerçanten en reizigers intens gebruik van maakten. Met dat wegennet legden ze een claim op een heel werelddeel.
Emeritus Fik Meijer, sinds jaren de productiefste populariserende historicus van de oudheid in de Lage Landen, brengt in zijn nieuwste boek verslag uit van zijn tocht, die hij goeddeels met de auto aflegde. Reenactment heeft zo zijn grenzen. Een lang gedicht van Horatius over hetzelfde traject is een slaphangend rood draadje in het boek, dat hierdoor min of meer tot het populaire subgenre ‘nareizen van voorgangers’ behoort. Het levert bijzonder boeiende tips op voor uw volgende trip naar Lazio, Campanië en Apulië: onbekende archeologische musea, heerlijke wijngaard en berglandschappen en natuurlijk de vele Romeinse sporen, zoals het amfitheater van Capua, het tweede grootste ooit, waar je beter dan in het afstandelijke Colosseum ervaart ‘hoe het was’. Meijer is ook reisleider en dat lees je.
Vernuft
Aan het eind blijkt waarom Meijer deed wat hij deed: bewondering voor de wegenaanleggers en voor de antieke reizigers en hun ontberingen onderweg. Maar vooral was hij op zoek naar Huizinga’s ‘historische sensatie’, het directe contact met de geschiedenis dat de tijd lijkt te doen verdwijnen. Die sensatie en bekoring vielen hem op drie plaatsen te beurt: aan het beroemde begin van de 570 kilometer Via Appia bij Rome, goed voor zowat 15 kilometer, op de ruim twee kilometer bewaarde Via Appia tussen de plaatsjes Fondi en Itri, en in het stadje Egnazia in Apulië. De rest van de oude weg is onherkenbaar geworden, al volg je natuurlijk min of meer het traject, weet je waar de stopplaatsen lagen die nu nog altijd steden en stadjes zijn en kun je niet anders dan je verbazen over het technische vernuft van de Romeinen. In Ariccia bijvoorbeeld legden ze boven een dal een viaduct van 230 meter aan en een weg van meer dan acht meter breed. ‘Of het nu ging om bossen, moerassen, bergen of rivieren, de Romeinen vonden oplossingen voor alle problemen.’
De Via Appia namen rijke Romeinen om naar hun buitenverblijf aan zee of in de bergen te trekken, weg van de verstikkende stad. Het is ook een dodenweg. Aan het begin buiten Rome en bij elke antieke stad onderweg werden langs de weg mensen op z’n Romeins begraven, met de bijbehorende grafschriften over ‘leven en werk’. Epitafen behoren tot de boeiendste bronnen voor wie dichter bij de Romeinen ‘zoals ze waren’ wil komen. In de buurt van Rome waren dat niet de eersten de besten. Een van Romes befaamdste families, de Scipio’s, had er een familiegraf dat je nog kunt bezoeken. De Via werd even een echte dodenweg toen in 71 v.Chr. van Capua tot Rome zesduizend medestanders van de opstandige slaaf Spartacus werden gekruisigd. Dat betekent: ongeveer om de dertig meter een tergend langzaam stervende mens. Onze IS’ers zijn er watjes bij.
Meijer eindigt met een erfgoedwens: dat de huidige pleitbezorgers voor eerherstel van de antieke Via Appia succes mogen hebben en er meer stukken worden blootgelegd, want: ‘Er is geen betere manier om de geschiedenis van de oude Romeinen te leren kennen.’ ¨¨¨èè Fik Meijer Via Appia. Met Horatius langs de koningin der wegen. AthenaeumPolak & Van Gennep, 286 blz., 24,99 € (eboek 16,99 €).
De Via Appia is ook een echte dodenweg