De wereld op zijn kop
Klateren is een vreugdevol, onschuldig woord. Een beekje dat zich door een idyllische alpenweide slingert, klatert. Een jongen op natuurwandeling die nodig moet plas sen en snel een boom uitkiest, klatert ook, een geluid dat hij vanzelfsprekend vindt, maar waar hij als zestiger met prostaatsores vol heimwee aan zal terugdenken.
Dinsdagavond klaterde het in een voetbalstadion. Dat gebeurt niet zo vaak, de voetbalsport veroorzaakt vele geluiden, maar onschuldig zijn die zelden. Haast altijd zit er een portie agressie bij, een lokroep van de wildernis, een oogomoogtandomtand randje. Stadions ontploffen tig keer per wedstrijd, en of dat nu in vreugde, in ergernis of in razernij is, maakt weinig uit: het is telkens weer een vorm van primitieve oerkreet, de decibelmeter stijgt in een oorwenk naar het zenit.
Daarom was het applaus zo mooi dat in Turijn voor Cristiano Ronaldo opsteeg na zijn omhaaldoelpunt. Omdat het klaterde. En omdat het vertrok vanuit stilte. Er was een seconde waarin het stadion zweeg. Het was geen ingehouden adem, dat heb je bij belangrijke strafschoppen, dan is zwijgen een pavlovreactie. Het Juven tus Stadium viel gewoon stil, de bal lag al in het net en het was geen stilte voor de storm, het was stilte voor geklater. De verwondering zat al in die stilte, in die seconde, en vloeide lieflijk over in applaus, voetbalharten stroomden over, een infinity pool van
bewondering, eerst bij een paar sup porters, alras bij meer en meer, een aanstekelijke klatergolf. De voetbalsport was met één baltoets ontdaan van alle agressie, van elke vorm van vijandschap: kunst kan dus nog week en weerloos maken.
Die enig mooie stille seconde had ook te maken met de suspension of disbelief, de opschorting van het ongeloof. Het mechanisme van zelfbegoocheling dat toeschouwers toelaat van een film of goochelact te genieten. We weten allemaal dat de assistente van de grote Huppeldepup in haar sarcofaag niet echt doormidden wordt gezaagd, en Indiana Jones wint heus geen gevecht tegen twintig tot de tanden gewapende tegenstanders, maar we zijn bereid ons realiteitsgevoel even uit te schakelen, we hoeven geen sticker ‘waar gebeurd!’ op een boek om ervan te genieten. Iedereen is al eens in de aap gelogeerd en heeft daarbij aan Fawlty Towers gedacht, maar de archetypes die Cleese en co neerzetten zijn danig over de top en toch lachen we, omdat we dat willen: we draaien onszelf een rad voor ogen. Met genoegen, om ons genoegen.
Bij Ronaldo’s radtrap was het mechanisme verfijnder. Eerst was er de gedachte ‘neen, dat kan niet, ik zie dit niet echt’, een suspension of belief. De rit naar het stadion, de hymne van de Champions League, het rampzalige ontzetten van Chiellini, dat was allemaal reëel, maar de man die daar door het zwerk zweeft, neen, dat is onmogelijk, ik droom vast, kijk, ik knijp mezelf even in de arm. Dan, au!, heel even: het is vast een film, we doen alsof het echt is, we schakelen onze suspension of disbelief in. En dan kwam alsnog het besef: dit is echt. Dit is een stadion, geen cinema of droom, geen schone schijn, geen klatergoud. En dus volgde op het stille denken het zachte klateren.
Suspension betekent niet alleen opschorting, maar ook ophanging. Cristiano Ronaldo hing zichzelf op, klom aan een onzichtbaar touw ten hemel, en raakte de bal twee meter en achtentwintig centimeter boven zeeniveau – er zijn vast landen waar de limiet bij het hoogspringen lager ligt om naar de Olympische Spelen te mogen. Het was een fantastisch doelpunt, ontsproten aan zalige hoogmoed: de moed om die bal zo hoog te lijf te gaan. Hij hing ondersteboven. En werd niet langer uitgefloten, maar bedankt. Door de vijand. De wereld op zijn kop.
Ik was niet in Turijn. En ik zou het wellicht niet hebben gedaan mocht ik daar achter de microfoon hebben gezeten, maar hoe langer ik erover nadenk, hoe meer ik van oordeel ben dat het enig juiste commentaar bij dat doelpunt stilte was. Omdat niks het gevecht tussen geloof en ongeloof beter weergeeft. Omdat bij loutering geen geluid hoort.
Aanvaard daarom, beste lezer, vier dagen later, de witte stilte die volgt.
Als u goed kijkt, ziet u die klateren.
Het was een fantastisch doelpunt, ontsproten aan zalige hoogmoed: de moed om die bal zo hoog te lijf te gaan