Belgische gezinnen staan steeds meer in het krijt

Eind vorig jaar bedroeg de globale schuldenberg maar liefst 237.000 miljard dollar, 70.000 miljard dollar meer dan tien jaar geleden. Dat blijkt uit een analyse van het Institute of International Finance (IFF). Elk van de 7,6 miljard mensen op onze planeet staat nu gemiddeld ongeveer 31.000 dollar in het krijt, drie keer meer dan hij of zij in een jaar pro duceert. Ook de schulden van Belgische gezinnen zijn nooit hoger geweest in vergelijking met het bbp.

1. Wie heeft schulden?

Om de mondiale schuldenberg te berekenen, gooide het IFF alles op een hoop: de staatsschuld, leningen van bedrijven en banken en de schulden van gezinnen. Die berg was nooit groter en groeit snel. Tussen het derde en vierde kwartaal van vorig jaar kwam er nog eens 11.000 miljard dollar bij. Dat is ongeveer wat China, de op een na grootste economie ter wereld, in een jaar tijd aan waarde produceert.

Volgens het IFF steken vooral de huishoudens zich steeds dieper in de schulden, zeker in de ontwikkelde landen, met Europa als uitschieter. In België zijn de schulden van huishoudens ten opzichte van het bbp zelfs hoger dan ooit, net als in Frankrijk, Luxemburg, Noorwegen, Zweden en Zwitserland.

2. Waarvoor lenen we?

Een eigen woning blijft de droom van velen, zeker van Belgen. ‘De waarde van alle uitstaande hypotheekleningen bedraagt ondertussen 49 procent van ons bbp’, zegt KBCeconoom Johan Van Gompel. ‘Als we daar ook nog andere consumptiekredieten bijtellen, zoals leningen voor een wagen, dan is de schuldenberg van de Belgische gezinnen goed voor 62,6 pro cent van het bbp. Dat is iets minder dan het gemiddelde in de eurozone.’

Maar als we de schulden afwegen tegenover het beschikbare inkomen – hoeveel jaar je moet werken om af te betalen – staan de Belgische gezinnen iets meer in het krijt dan het Europese gemiddelde. Sinds de piek van de crisis, in 2010, zijn de schulden van gezinnen in de eurozone over het algemeen gezakt, maar Belgische huishoudens lenen steeds meer, zegt Van Gompel. De hoofdoorzaak? ‘De vastgoedprijzen in ons land stegen de laatste tien jaar sneller dan die elders in Europa. Terwijl de crisis in landen als Spanje en Nederland een correctie teweegbracht op de woningmarkt, bleef de prijs van Belgische huizen en appartementen stijgen. Om de duurdere woningen te kunnen kopen, steekt een deel van de Belgen zich meer in de schulden.’ Hetzelfde zie je bijvoorbeeld in Zweden, zegt Van Gompel.

3. Belgische gezinnen zitten toch op een berg spaargeld?

Terwijl in 2000 het bedrag van de uitstaande hypotheekleningen in ons land nog 50 miljard euro bedroeg, is dat in 18 jaar meer dan verviervoudigd, tot meer dan 220 miljard euro vorig jaar. Maar ook ons spaargeld scheert hoge toppen. Volgens de Nationale Bank stond er vorig jaar alleen al op de spaarboekjes meer dan 260 miljard.

Hoe rijm je dat? Simpel, zegt Van Gompel. ‘Het vermogen van de Belgen is erg ongelijk verdeeld. De gezinnen met spaargeld zijn niet de gezinnen met schulden.’

In België zijn er minder mensen die kunnen sparen dan in veel andere Europese landen, bleek onlangs uit een ondervraging van ING. Van de Belgische ondervraag den zei 68 procent over spaargeld te beschikken. In Nederland, Span je en Italië was dat 70 procent, in Luxemburg 80 procent. Voor heel Europa bedroeg het percentage 70,5 procent.

4.

Moeten we ons zorgen maken?

‘Schulden zijn maar een probleem als ze niet meer kunnen worden terugbetaald’, zegt Van Gompel. ‘En vandaag zijn de wanbetalingen in België nog erg laag. Dat heeft ook te maken met de gunstige economie en de dalende werkloosheid.’

‘Maar we zijn toch beter op onze hoede’, voegt hij eraan toe. ‘De laatste jaren zijn de schulden van onze gezinnen veel sneller gestegen dan die in de meeste andere Europese landen. Het niveau van de gezinsschulden is nog niet excessief hoog, maar de evolutie mag geen jaren duren, want dan komt de schuldgraad in de gevarenzone.’

Dat vreest ook de Nationale Bank. Eind vorig jaar waarschuwde ze al dat de woningmarkt oververhit raakt. Ze stimuleert banken om niet meer dan 80 procent van de woningwaarde uit te lenen, zodat er meer buffer is.

Uit de hand gelopen schulden waren een van de oorzaken van de financiële crisis. ‘En de wereld is er niet in geslaagd die berg af te bouwen’, zegt Van Gompel. ‘Nu de wereldeconomie de wind in de zeilen heeft, begint de schuldgraad te dalen, maar tegen een nieuwe schok zijn we nog niet gewapend.’