Druk overleg en veel woorden
Dat er een aanval komt, lijkt nog altijd zeker, maar de Amerikanen hebben meer tijd nodig voor militaire actie in Syrië.
BRUSSEL I Wanneer vallen de Amerikaanse raketten op Syrië? In tegenstelling tot zijn assertieve tweet van woensdag – ‘maak je klaar, Rusland, onze raketten zullen komen’ – klonk de Amerikaanse president Donald Trump gisteren via zijn geliefkoosde medium een stuk afwachtender: ‘Heb nooit gezegd wanneer een aanval op Syrië zou plaatsvinden. Kan zeer snel zijn of helemaal niet zo snel!’
Dat er een aanval komt, lijkt nog altijd zeker, maar de start ervan kan enkele dagen – of misschien wel een week – op zich laten wachten. De voorbereiding duurt langer dan verwacht. De aanwezigheid van hoogwaardige Russische luchtafweersystemen – zowel in handen van Russische troepen als in mindere mate van het Syrische regime – maakt dat overwicht in de lucht niet gegarandeerd is.
Een aanval op Syrische doelwitten zou daardoor in eerste instantie geen vliegtuig maar een kruisrakettenoffensief moeten worden. De VS en andere bondgenoten hebben veel vliegtuigen in de regio – die daar nog altijd worden ingezet in de strijd tegen Islamitische Staat (IS) – maar het aantal beschikbare kruisraketten en oorlogsbodems die de tuigen kunnen afschieten, is beperkter.
Russisch luchtafweer
Op dit moment liggen één Amerikaanse destroyer, de USS Donald Cook, en waarschijnlijk vier onderzeeërs in de oostelijke Middellandse Zee. Die kunnen samen ruim 300 kruisraketten aan boord hebben, al is niet duidelijk of ze op vol le capaciteit zijn bewapend. Bij de Amerikaanse aanval op de Syrische luchtmachtbasis Shayrat in april 2017, na een andere gasaanval door het Syrische regime, werden in één dag 59 Tomahawkraketten afgevuurd. Toen kwamen de Russische luchtafweersystemen niet in actie. Voor een intensievere operatie kunnen de VS en hun bondgenoten dus beter een grotere capaciteit voorzien.
Een complicerende factor is dat de VS voor een operatie tegen het regimeAssad – gesteund door Rusland en Iran – niet kunnen rekenen op veel steun bij de buurlanden van Syrië. Libanon en Irak huiveren ervoor hun luchtruim open te stellen, anders dan voor de strijd tegen IS. De banden met Navobondgenoot Turkije zijn slecht door de Amerikaanse steun voor de overwegend Koerdische Syri
sche Democratische Krachten in OostSyrië.
Israël, dat maandag zelf op eigen houtje nog een Syrische luchtmachtbasis onder vuur nam, treedt om politieke redenen in de regio beter niet te veel op de voorgrond. Jordanië geldt als een goede bondgenoot, maar wil als buurland zijn nek ook niet te ver uitsteken. De Golfstaten, waarop de VS wel kunnen rekenen, grenzen niet aan Syrië. En de Amerikaanse Vijfde Vloot in Qatar moet de ogen openhouden voor Iran.
May en Macron
Daardoor wordt de oostelijke Middellandse Zee het belangrijkste lanceerplatform voor aanvallen. Voor een geloofwaardige afschrikking hebben de VS en hun bondgenoten meer raketten, meer oorlogsbodems en meer luchtsteun nodig. Woensdag vertrok niet toevallig de indrukwekkende
carrier battle group rond het vliegdekschip USS Truman, omgeven door zeven andere oorlogsbodems, vanuit zijn thuishaven in Virginia richting Middellandse Zee. Hun aankomst daar wordt pas begin volgende week verwacht.
Trump blijft daarom druk overleg plegen met zijn belangrijkste Europese bondgenoten, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Vooral de Britten kunnen militair een handje helpen. Op Cyprus hebben zij een luchtmachtbasis en de gevechtsvliegtuigen daar kunnen direct ingezet worden. Vanop Akrotini kunnen ook raketten afgevuurd worden. Volgens Britse media zijn ook onderzeeërs die raketten kunnen afvuren, onderweg.
De Britse premier Theresa May riep gisteren haar oorlogskabinet samen. May lijkt klaar de militaire stap te zetten. ‘Het is nodig actie te ondernemen om het gebruik van chemische wapens te ontraden. We werken samen met onze bondgenoten Frankrijk en de VS aan een internationaal antwoord’, liet haar woordvoerder achteraf weten. May neemt een politiek risico. Uit een peiling van YouGov, gisteren, blijkt dat slechts 20 procent van de Britten gewonnen is voor een deelname aan een aanval en Labourleider Jeremy Corbyn vindt dat het Lagerhuis eerst zijn fiat moet geven.
De Franse president Emmanuel Macron stond de voorbije week vrijwel dagelijks in contact met Trump. Zijn communicatie was: als het regime van Assad chemische wapens gebruikt had, dan kwam er een militaire reactie. Gisteren nam Macron een eerste horde. ‘We hebben bewijs dat vorige week chemische wapens, in elk geval chloor, zijn gebruikt door het regime van Assad’, zei hij. Maar de tweede horde – de militaire reactie komt er – moest nog genomen worden. Daarvoor had hij meer informatie nodig, zei hij. Frankrijk kan tien Rafalegevechtsvliegtuigen in de strijd gooien. Die staan op bases in Jordanië en Abu Dhabi.
Duitsland houdt zich ook ditmaal afzijdig. Merkel steunt wel ‘de inspanningen die moeten voorkomen dat chemische wapens nog verder worden gebruikt’.
Uit een peiling blijkt dat slechts 20 procent van de Britten gewonnen is voor een deelname aan een aanval
BRUSSEL I De gruwelijke gasaanval van Bashar alAssad op burgers in rebellengebied kan volgens het aanvoelen van president Donald Trump niet zonder gevolg blijven. Maar wat wil Washington precies bereiken met een eventuele actie? En welke middelen horen daarbij?
Als de Amerikanen president Assad willen verhinderen om nog ooit chemische wapens te gebruiken, dan volstaat een eenmalige bommenregen op een enkel doelwit niet.
Trump verweet zijn voorganger Barack Obama dat hij Assad toeliet zijn ‘rode lijn’ – het gebruik van gifgas – te overschrijden. Obama verkoos in 2013 de Russen te laten onderhandelen met Assad over de vernietiging van diens chemische wapens. Dat zwakke beleid, zei Trump, verergerde de situatie in Syrië.
Zelf reageerde hij vorig jaar, toen Assad ondanks het akkoord met de Russen chemische wapens inzette, wel met een raketaanval. Maar ook dat maakte geen indruk op Assad. Zaterdag vielen andermaal tientallen doden en gewonden.
Nog meedogenlozer
Als het ook dit keer bij een prikje blijft, zal het effect opnieuw snel zijn uitgewerkt. Bovendien, schrijft Anthony Cordesman van het Center for Strategic and International Studies in Washington, lopen de VS met een louter symbolische actie het risico zwak en ondoeltreffend te ogen. ‘Het zou Assad kunnen aanzetten om nog meedogenlozer op te treden.’
Trump en zijn adviseurs wikten en wogen gisteren dan ook een meer robuuste reactie: een aanval op meerdere doelwitten of verspreid over verscheidene dagen.
Het is intussen allerminst duidelijk wat Washington precies beoogt. ‘De Amerikanen voelen vooral een enorme behoefte hun daadkracht te tonen’, zegt Ian Lesser van het German Marshall Fund of the United States. ‘De bedoeling is dus ruimer dan voorkomen dat nog meer burgers vergast worden. Een aanval is tevens een vorm van “strategische catharsis”.’
Sommige experts zijn van oordeel dat de bommen Assad aan de onder handelingstafel moeten krijgen. ‘Dat gaat niet lukken’, voorspelt Lesser. ‘Assad is momenteel niet bereid te onderhandelen. Hij is volledig gefocust op overleven.’
Wat ook de bedoeling is van de reactie, de Amerikanen moeten vermijden Assads bondgenoten te provoceren. Een beperkte aanval zou dat risico verkleinen. Die grijpt nauwelijks in op het verloop van de oorlog en volstaat niet om Assad van de troon te stoten. De val van het regime zou de burgeroorlog nog smeriger maken, vrezen sommige experts.
De Amerikanen lopen met een beperkte reactie bovendien minder risico nog dieper te worden meegezogen in het conflict – iets wat de gewo ne Amerikanen niet zouden appreciëren, en Trumps kiezers al zeker niet. De president beloofde hen immers ‘America First’.
De Amerikaanse minister van Defensie, Jim Mattis, is beducht voor een escalatie. Zijn grootste vrees is dat een aanval op Syrië het conflict ‘uit de hand zou doen lopen, als je begrijpt wat ik bedoel’, zei Mattis gisteren aan de commissie Defensie van het Huis van Afgevaardigden.
‘Hoe groot de behoefte van de Amerikanen ook is om “iets te doen”, ze neigen niet naar een dieper engagement in het conflict’, zegt Lesser. Vorige week nog beloofde Trump de VS terug te trekken uit Syrië.
Grand strategy
‘Trump wil de Amerikaanse belangen in de regio verdedigen, maar vanop een afstand.’ Die belangen zijn altijd een complex kluwen geweest: de veiligheid van Europa en Amerika’s bondgenoten in het MiddenOosten waarborgen, het vredesproces tussen Israëli’s en Palestijnen tot stand brengen, terrorisme bestrijden, de olieproducerende regio’s beveiligen en zo de stabiliteit van de internationale energiemarkt waarborgen...
Niets doen is daarom geen optie. Het zou Rusland en Iran vrij spel laten in Syrië en de belangen van de VS en hun bondgenoten in het MiddenOosten ondermijnen.
Lesser ziet echter geen ‘grand strategy’ in Syrië. Niet bij de Amerikanen, maar ook niet bij de Russen. ‘Daarvoor is de chaos te groot.’
‘Assad is niet bereid te onderhandelen. Hij is volledig gefocust op overleven’ IAN LESSER German Marshall Fund