‘Astro crusto’ (2012) Wolfgang Tillmans
‘In de jaren 90 zag ik in het lifestylemagazine
iD voor het eerst foto’s van Wolfgang Tillmans. Hij fotografeerde de gayscene in Berlijn. Veel fotografen legden in die tijd jongeren vast, hoe ze leefden. Maar Tillmans deed dat op zo’n frappante manier, dat ik hem ben blijven volgen. Ongelooflijk hoe veelzijdig de man is. Van portretten over straatbeelden tot stillevens: het is alsof er verschillende fotografen in een en dezelfde mens schuilen.’ ‘Deze foto kwam ik tegen tijdens het schrijven van mijn nieuwe roman. Ik was op dat moment erg bezig met stillevens, waar in de kunstwereld vaak wat lacherig over gedaan wordt. Alsof een stilleven van een schilder hoogstens zijn virtuositeit kan weergeven. Tillmans bewijst met deze foto dat een stilleven zoveel meer kan zijn dan louter een registratie. Het blies mij omver. Omdat ik toen net onderwaterbeelden aan het beschrijven was in mijn boek, zag ik in de foto in eerste instantie koralen. Daarna pas herkende ik de onderdelen van kreeften. Het maal dat verorberd werd.’ ‘Maar zelfs wanneer je dat nog niet ziet, weet je onmiddellijk dat je kijkt naar een foto gemaakt door een ware estheet. Die kleuren, de compositie. Tillmans is een meester in het weergeven van de banaalste zaken, zoals een sinaasappel, op zo’n manier dat je denkt: ja, dát is de definitie van een sinaasappel.’
‘En dan het moment waarop je ze ziet zitten. De vlieg. Het is de vlieg die betekenis geeft aan het beeld, gelaagdheid. Mijn boek gaat over het plotse verlies van mijn moeder. Het verdriet dat daarbij komt kijken. Het zit zo sterk in deze foto. Het is een vitaal beeld, een feestmaal. Maar er is ook de vlieg die zegt: het is niet meer. Het feest is voorbij. Dat is wat kunst zo fan tastisch maakt. Ze is van iedereen, maar ze kan voor elke mens afzonderlijk een bijzondere plaats innemen.’
‘Ik zag het verdriet om de dood van mijn moeder in alles. Zelfs in landschapsfoto’s. Die projectie is iets heel moois. Bijna alle kunstvormen zijn ontstaan om iets te bezweren: angst, machteloosheid. Het geeft vorm aan de vormeloosheid. Tegen verdriet bestaan pillen, en omhelzingen. Maar ook in een beeld als dit zit de troost.’ ‘Een foto als deze heeft een heel directe impact. Het veroorzaakt een chemische reactie. Porno, bijna. Als schrijver is dat iets om jaloers op te zijn. Woorden zijn sluipender. Ze hebben impact, maar met een omweg. Aangenaam frustrerend vind ik dat. Al is het mooie aan woorden dan weer dat ze trager, maar misschien ook langduriger doordringen.’
‘Wat we wel gemeen hebben is de observatie. Kijken is sowieso het voornaamste dat iemand kan doen. Er is zoveel te zien. In de banaliteit, in de details. Mijn nieuwe roman, waarin ik 150 kunstwerken verwerk, is een pleidooi voor de details. Voor het stilstaan, het vertragen in een wereld waar alles om snelheid en decibels draait.’
Peter Verhelst is schrijver en dichter. Zijn nieuwste roman ‘Voor het vergeten’ is nu uit.
‘Het is een vitaal beeld, een feestmaal. Maar er is ook de vlieg die zegt: het is niet meer. Het feest is voorbij’