Aardolie, bewaarmiddelen en parfum: cosmetica zijn zelden gezond

Water, aardolie, bewaarmiddelen en parfum: de meeste cosmetica zijn niet meer dan dat, concludeert Robin van Wechem in haar boek over de cosmeticaindustrie. ‘Zijn ze gezond? Zelden. Zijn ze oké voor het milieu? Vaak niet.’

Consumeren we zo duurzaam als we graag geloven? De Nederlandse journa liste Robin van Wechem schrijft er een rubriek over in de krant Trouw. ‘Toen ik me over cosmetica begon te buigen, stelde ik vast dat die iets te ingewikkeld waren om snel even in de krant te doorgronden’, vertelt ze. ‘Dus heb ik er maar een boek van gemaakt.’ Dat heet Het antirim pelcomplex en het zet niet meteen aan tot extra smeren.

Er verschijnen regelmatig boeken die ons wijzer maken over ons eten, maar een kri tisch onderzoekend boek over cosmetica is zeldzaam. Hoe komt dat?

‘Cosmetica worden nog vaak als oppervlakkig gezien, een vrouwenonder werp. Weinig journalisten schrijven er onafhankelijk en serieus over. Enkel de modebladen besteden er ruimte aan, maar die verkopen tegelijk veel adverten tieruimte aan cosmeticamerken, ze moeten die dus te vriend houden. Als je wel kritisch wilt schrijven over cosmetica, is dat ook niet makkelijk, want er komt flink wat scheikunde bij kijken.’

Toch vat u de samenstelling van onze cos metica overzichtelijk samen: water, aard olie, bewaarmiddelen en parfum. Dat is ontnuchterend, maar is het zorgwekkend?

‘In veel gevallen wel. Aardolie is niet per se iets waar je ziek van wordt, maar het is wel vaak verwerkt tot een of andere vorm van plastic, die je niet als dusdanig herkent. Die stoffen kunnen in je bloed baan terechtkomen en ze kunnen niet altijd goed uit ons afvalwater worden ge zuiverd, dus ze raken ook verspreid in ons milieu en onze voedselketen.’

‘De bewaarmiddelen en de parfums zijn ook controversieel. Het gaat om syn thetische stoffen waarvan sommige onze hormoonhuishouding verstoren en zelfs met kanker in verband worden gebracht, zoals de parabenen.’

Parabenen worden vaak aan ziekte of aan geboren afwijkingen gelinkt, maar dat ver band is niet bewezen. Heeft het dan zin om je er als consument zorgen over te maken?

‘Voor je concludeert dat er niets aan de hand is, moet je weten dat de weten schappelijke wereld hier verdeeld over is. Enerzijds heb je de toxicologen, die ervan uitgaan dat een stof op zich nooit giftig kan worden genoemd, dat je enkel over giftige dosissen kunt spreken. Volgens hen zijn parabenen in cosmetica veilig gedoseerd. Maar anderzijds heb je de en docrinologen, die kijken welke rol hor monen spelen voor onze gezondheid en ontwikkeling. In bepaalde periodes van die ontwikkeling is een ongeboren baby extreem gevoelig voor hormonen, zeggen zij, en als hij dan wordt blootgesteld aan lichaamsvreemde stoffen die op hormo nen lijken – zoals parabenen die de moe der uit cosmetica opneemt – dan kan zelfs een kleine hoeveelheid de ontwikke ling verstoren en afwijkingen veroorza ken.’

‘De cosmeticaindustrie lobbyt na tuurlijk vooral met argumenten van toxi cologen. Want als we de endocrinologen ernstig nemen – en waarom zouden we dat niet doen? – dan moeten we wettelijk gezien het voorzorgsprincipe toepassen en een reeks verdachte stoffen verbieden. Voor de industrie zou het grote economi sche gevolgen hebben, maar ik ben voorstander van dat voorzorgsprincipe. Natuurlijk worden stoffen nu al geëvalueerd voor ze in onze cosmetica mogen, maar dat onderzoek kijkt alleen naar kortetermijneffecten. Langetermijneffecten voor onze gezondheid of ons milieu blijven buiten beeld.’

Uw boek plaatst ons voor een dilemma over zonnebrandcrèmes. Die zitten vol zorgwekkende stoffen, schrijft u. Maar als we ze niet smeren, verhogen we ons risico op huidkanker.

‘Dat is inderdaad lastig. Je hebt keuze uit verschillende soorten zonnebrandproducten, maar er schort altijd wel iets aan. Enerzijds zijn er de producten met chemische filters, die het zonlicht absorberen. Dat zijn veelal hormoonverstorende stoffen. Anderzijds zijn er de mineralenfilters, die het licht weerkaatsen. Als je die mineralen in hun natuurlijke vorm in een crème verwerkt, krijg je iets wat een dikke witte laag op je huid legt: niet mooi. Dus vervormen de meeste fabrikanten de mineralen tot nanodeeltjes, die veel kleiner zijn dan de natuurlijke moleculen, waardoor ze zich mooi laten uitsmeren maar ook heel makkelijk worden opgenomen of binden met andere stoffen. Dat brengt nieuwe risico’s met zich mee, die we onvoldoende kennen. Als je mijn raad wilt, dan zeg ik: blijf vooral uit de volle zon of bescherm je huid met kleren.’

Zijn er nog andere producten die u op basis van uw onderzoek stellig afraadt?

‘In het algemeen raad ik sprays af, omdat de kans groot is dat je risicovolle stof