Het geheugen bedriegt ons systematisch
En foto’s sturen dat bedrog niet altijd bij
De goede leeuwen verjagen de slechterik en ze leven nog lang en gelukkig in hun aardse paradijs. Dat is wat generaties kinderen te zien kregen in The lion king van Disney. Maar niets is minder waar. Het gaat slecht met de leeuw. Het is niet omdat we het dier graag zien, en graag afbeelden – denk ook aan de bank ING, de Vlaamse overheid, het knuffeldier op het podium van de Tour de France, de Lionsnoepreep, enzovoort – dat er goed voor hem gezorgd wordt.
Wetenschappers argumenteren in het vakblad Plos One dat charismatische dieren te lijden hebben onder hun populariteit. Hun virtuele alomtegenwoordigheid doet mensen vaak niet beseffen dat er in werkelijkheid slechts weinig exemplaren bestaan. Meer nog, bij velen – ook bij natuurbeschermers – leeft het idee dat te veel aandacht naar charismatische dieren gaat en te weinig naar onbekende uitstervende soorten. En dat terwijl de huidige maatregelen om bijvoorbeeld de leeuw te beschermen, opgeschroefd moeten worden om hem in stand te houden. Daar komt nog bij dat iconische dieren vaak rechtstreeks door mensen gedood worden, voor stroperij of als trofee. De Amerikaanse tandarts en Cecil de leeuw, weet u nog?
Welke beesten zitten nog in dat schuitje? Om de meeste charismatische dieren te bepalen, hebben de onderzoekers vragenlijsten voorgelegd aan zowel volwassenen als lagereschoolkinderen in Frankrijk, Spanje en Engeland. Ze hebben ook de websites geanalyseerd van de dierentuinen in de honderd grootste steden ter wereld en ze zijn nagegaan welke dieren aan bod komen in de films van Disney en
Laat bedrijven en instanties betalen voor het afbeelden van bedreigde dieren, en gebruik dat geld om ze te beschermen
Pixar. Uit alle gegevens werd een top tien van iconen opgesteld, in volgorde: de tijger, de leeuw, de olifant, de giraf, de luipaard, de reuzenpanda, de jachtluipaard, de ijsbeer, de wolf en de gorilla. Op de wolf na zijn het stuk voor stuk dieren die op zijn minst het label ‘kwetsbaar’ kregen op de (officiële) Rode Lijst van de International Union for Conservation of Nature (IUCN).
‘Leuke’ weetjes: in Frankrijk worden jaarlijks acht keer meer exemplaren verkocht van ‘Sophie la girafe’ (een babyspeeltje) dan dat er nog giraffen bestaan. En een gemiddelde Fransman ziet 4,4 afgebeelde leeuwen per dag, wat op jaarbasis twee tot drie keer meer is dan het aantal echte leeuwen in WestAfrika.
Gevraagd hoe sterk de meest charismatische dieren bedreigd zijn, gaf een op de twee bevraagden een onderschatting. Enkel van de tijger, de reuzenpanda en de ijsbeer is de penibele situatie welbekend. Terwijl ook de gorilla ernstig bedreigd is.
En de meeste andere mogen dan wel ‘slechts’ kwetsbaar zijn, vaak is dat label een onderschatting. Zo zijn de leeuwenpopulaties in Botswana, Namibië, ZuidAfrika, Zimbabwe en India met twaalf procent gegroeid, maar daarbuiten met zestig procent gedaald. Een belangrijk deel van de leeuwen is dus met uitsterven bedreigd, aldus de IUCN. Ook de giraf is ‘slechts’ kwetsbaar, maar was dat tien jaar geleden nog niet. In dertig jaar is het aantal met ongeveer veertig procent afgenomen.
En de kneusjes
De auteurs van de studie hebben een voorstel: laat bedrijven en instanties betalen voor het afbeelden van bedreigde dieren, en gebruik dat geld om ze te beschermen. Onhaalbaar, denkt u misschien, maar volgens de wetenschappers is het principe niet anders dan bijvoorbeeld betalen voor foto’s van een beroemdheid, een bekend gebouw (zoals bijvoorbeeld het Atomium) of de tvrechten van een voetbalcompetitie.
En wat dan met de dieren die u nooit zou herkennen maar die evengoed het loodje dreigen te leggen? Volgens de wetenschappers zal het beter beschermen van de charismatische dieren ook heel wat kneusjes verder helpen. Want de bekendste dieren zijn niet toevallig heel erg groot. Beschermen houdt in dat een voldoende grote oppervlakte mee beschermd moet worden, en dat komt dan ook ten goede van de kleinere diersoorten.