Lokale keizers moeten vechten voor hun troon
De tijd vreet aan de baronieën die de gemeentepolitiek in Vlaanderen decennialang kleurden. ‘Jarenlange macht doet iets met een mens.’
Het echte gemeentehuis van Horebeke staat niet op Kerkplein nummer drie, zoals het officiële adres luidt. Een villa een kleine kilometer verderop in het schilderachtige dorp in de Vlaamse Ardennen komt dichter in de buurt. In de inkomhal hangen de Belgische, Vlaamse en Horenbeekse vlag broederlijk naast elkaar, met aan de muur een portret uit 1964 van de man die toen burgemeester werd. Jozef Browaeys, intussen 79, kijkt naar zichzelf. De sjerp hangt nu, 54 jaar later, nog altijd over zijn borst.
‘Ik bestuur Horebeke nog op traditionele wijze’, zegt Browaeys, veruit de langstzittende burgemeester van Vlaanderen. ‘Een computer heb ik nog nooit bediend. Facebook of SMM (SMS, red.), daar doe ik allemaal niet aan mee.’ Tot afgrijzen van de erg beperkte oppositie vond er in Horebeke dit jaar nog geen gemeenteraad plaats. Browaeys zegt negen op de tien van zijn iets meer dan 2.000 inwoners persoonlijk te kennen. ‘Bij de nieuwkomers steek ik een kaartje met mijn telefoonnummer in de bus. Iedereen mag mij altijd bellen. Persoonlijk contact, dat is ons geheim.’
Bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen haalde de lokale libe rale partij van Browaeys 72 procent van de stemmen. Maar hij hoort tot een uitstervend ras. In Vlaanderen haalde in 1976 één lijst nog een absolute meerderheid in de gemeenteraad in zes op de tien gemeenten. Vandaag is dat nog in 78 gemeenten het geval, een kwart van het totaal. En de daling versnelt: aan de vooravond van de verkiezingen van 2012 was dat nog 38 procent. De oorzaken, volgens de betrokken burgemeesters: de ontzuiling en de opkomst van nieuwe partijen.
Stemmen op een menu
‘Het stemgedrag wordt wisselvalliger’, zegt Michel Doomst (CD&V), die al sinds 1989 met een absolute meerderheid het VlaamsBrabantse Gooik bestuurt. ‘Per verkiezing stemmen mensen op een bepaald menu. Steeds vaker beïnvloeden incidenten de uitslag.’ Vooral zijn eigen partij is daarvan het slachtoffer. Alleen al in WestVlaanderen daalde het aantal baronieën van 41, zes jaar geleden, tot 27 vandaag. Het merendeel daarvan zijn CD&Vgemeenten.
En het einde is nog niet in zicht. In tal van gemeenten, zoals Zomergem, Roosdaal, Wuustwezel en Schelle, heeft CD&V momenteel slechts één zetel op overschot. Zo ook in het Antwerpse Herselt, waar Luc Peetermans al bijna dertig jaar de scepter zwaait. ‘Ik hou er rekening mee dat het de laatste keer is’, zegt hij. ‘Na al die tijd aan de kant moeten gaan staan, dat zou niet evident zijn. Maar als het moet, dan is het zo.’
In een tiental – vooral WestVlaamse– gemeenten, zoals Zwevegem, Ingelmunster en Heuvelland, verloor CD&V in 2012 de absolute meerderheid en werden ze buitenspel gezet door de verenigde oppositie. Zo ook in Staden, waar de liberale lijst van de jonge Francesco Vanderjeugd een coalitie vormde met SP.A en NVA. ‘We hebben veel tegen ons doze gehad’, zegt Vanderjeugd (30). ‘Maar we hebben geleerd uit onze fouten.’
Vanderjeugd wil de coalitie graag voortzetten, maar ziet zichzelf niet decennialang burgemeester blijven. ‘Ik zie zoveel politici die krampachtig vasthouden aan hun post. Maar het roer op tijd doorge
‘Bij nieuwkomers steek ik een kaartje met mijn telefoonnummer in de bus. Persoonlijk contact, dat is ons geheim’
JOZEF BROWAEYS Burgemeester Horebeke
ven is goed voor de politiek. Jarenlange macht doet iets met een mens. Als je de absolute meerderheid hebt, hoor je alleen jezelf nog.’
Deels om dat zo’n uitsluitscenario te vermijden, komt Peetermans in oktober op onder de naam ‘CD&V+2230’, een lijst aangevuld met onafhankelijken. De CD&V’er wijst op de nationalisering van de lokale stembusslag. ‘Bij de vorige verkiezingen had ik voor de eerste keer het gevoel dat de nationale politiek weerslag had op de lokale uitslag’, zegt hij.
Nationaal thema
Terwijl CD&V – lokaal nog steeds de grootste – er alles aan doet om zo’n nationalisering bij de komende verkiezingen te vermijden, maakt de NVA opnieuw werk van het omgekeerde. De partij schuift identiteit en veiligheid expliciet naar voren als overkoepelend campagnethema. Op die manier moet een geel offensief, gesteund door nationale boegbeelden, inbreken in de lokale machtsbastions. In Tielt lukte het hen zo om de christendemocratische absolute meerderheid te doorbreken en de sjerp te grijpen.
De NVA heeft met het Dessel van Vlaams Parlementslid Kris Van Dijck vandaag slechts één gemeente helemaal zelf in handen. In oktober mag ze dromen van meer. In gemeenten als Brasschaat (met Jan Jambon) en Lubbeek (Theo Francken) wordt er gedacht aan een absolute meerderheid.
Ook Open VLD zet zich schrap voor de gele golf. Momenteel bestuurt het onder eigen naam op eigen houtje in Lochristi, WortegemPetegem en Moerbeke, maar de marge is niet overal groot. In Berlare en Koksijde smeedden de liberalen coalities, ook al hadden ze zelf een meerderheid. En ook in blauwe gemeenten als Kluisbergen, Merchtem, Mesen of Vleteren, waar lokale liberale lijsten opkomen, groeit de zenuwachtigheid.
De SP.A, tot slot, bestuurt in Bredene en Wellen, ondanks een absolute meerderheid, met CD&V en houdt als eigen bastion alleen het Limburgse Gingelom over. ‘We zijn een landelijke gemeente waar nog lokaal wordt gestemd, en we liggen vlak bij Wallonië’, verklaart burgemeester Patrick Lismont het socialistische succes.
Het stille verval van de Vlaamse baronieën laat Browaeys koud. Hij vindt dat het tijd is om af te treden, maar de macht ziet hij liever niet snel uit huis verdwijnen. Zijn dochter Cynthia (33), momenteel OCMWraadslid, moet hem in oktober opvolgen. ‘Ik neem de trucjes over’, zegt ze. ‘Ik zal geen enkel eetfestijn missen.’
‘Titel moet je verdienen’
Als het van de Browaeysen afhangt, zullen de lijnen van het gemeentebeleid nog altijd uitgezet worden tijdens de dagelijkse lunch van vader, moeder en dochter. Buurvrouw Caroline Ronsse is er niet over te spreken. ‘De burgemeester hijst zijn dochter op de troon. Maar titels worden niet meer doorgegeven, je moet ze verdienen.’ Achter haar raam hangt een geelzwarte affiche: ‘Veilig thuis in een welvarend Vlaanderen’.
‘Per verkiezing stemmen mensen op een bepaald menu. Steeds vaker beïnvloeden incidenten de uitslag’
Morgen: Hoe één lijst te vormen in een fusiegemeente.
Wat zijn de sterktes en zwaktes van uw gemeente?
De Standaard gidst u doorheen uw gemeente op standaard.be/gemeenteprofiel
MICHEL DOOMST (CD&V) Burgemeester Gooik