Britse eilanden van willekeur
GrootBrittannië haalt de banden met zijn exkolonies aan, maar moedigt tegelijk ook pesterijen aan tegen mensen die er altijd gewoond hebben. GARY YOUNGE kan er geen enkel excuus voor bedenken.
Op 4 april heeft prins Charles de Gemenebestspelen in het Australische Gold Coast geopend door nog eens kort te herinneren aan de historische banden tussen de landen. Hij zei: ‘De oude verhalen van de Aboriginals herinneren er ons aan dat we allemaal met elkaar verbonden zijn. Door de jaren heen hebben deze vriendschappelijke spelen getoond dat het Gemenebest mensen van allerlei culturen en nationaliteiten kan verbinden.’
Vijf dagen later publiceerde The Guardian een artikel dat illustreert hoe broos en selectief die banden zijn. Michael Braithwaite is een op Barbados geboren Brit die in 1961 op negenjarige leeftijd naar GrootBrittannië gekomen is. Hij is er opgeleid en heeft er heel zijn leven gewerkt. Hij is er getrouwd en heeft er drie Britse kinderen en vijf Britse kleinkinderen gekregen. Hij werkte al vijftien jaar op een lagere school in NoordLonden als onderwijsassistent voor kinderen met bijzondere behoeften, toen zijn werkgevers een ‘routineonderzoek’ lanceerden naar de immigratieachtergrond. De 66jarige Braithwaite ging er terecht van uit dat hij een Brit is.
Maar nu moest hij dat bewijzen door het ministerie van Binnenlandse Zaken vier stukken documentair bewijs te geven voor elk jaar dat hij in GrootBrittannië verbleven had. Hij raakte zijn baan kwijt toen het ministerie hem niet de documenten verschafte die bevestigden dat hij legaal in het land verbleef. Dat hij moest bewijzen dat hij was wie hij was – iets waar geen zinnig mens ooit aan getwijfeld had – maakte hem ziek. ‘Ik kreeg het gevoel dat ik een alien was. Ik ging bijna kapot aan de stress’, zei hij.
Zelfdeportatie
Enkele minuten nadat het artikel over Braithwaite online was verschenen, deelde het ministerie van Binnenlandse Zaken zijn advocaten per email mee dat de documenten waren goedgekeurd. Welkom in GrootBrittannië. Dat het een eiland is, betekent dat de fysieke grens grotendeels duidelijk afgelijnd is. Ze houdt op en begint waar het water ophoudt of begint. De punten waar je het land binnenkomt of verlaat, zijn zwaar beveiligde militaire bolwerken.
De administratieve grenzen daarentegen zijn onzichtbaar en alom aanwezig. Ze trekken een willekeurige scheidslijn door gemeenschappen en generaties. Die grenzen bakenen geen fysieke, maar een politieke ruimte af die zonder waarschuwing vooraf gereproduceerd kan worden in gezondheids en onderwijsinstellingen. Op elk moment kan bijna iedereen, gaande van je baas, je huisarts, de schooldirecteur van je kind tot je huurbaas, in een grenswachter veranderen. Ze kunnen daar zelfs wettelijk toe verplicht zijn. En op basis van hun oordeel kun jij je broodwinning, familie, huis en gezondheid verliezen.
Dit is vreemd genoeg geen fout in het systeem. Het is het systeem. Braithwaite is verstrikt geraakt in het beleid dat Theresa May nog als minister van Binnenlandse Zaken ontworpen heeft. Ze wilde een ‘heel erg vijandige omgeving voor illegale immigranten’ creëren. Het doel was om immigranten in GrootBrittannië die niet op elk willekeurig moment in hun dagelijkse leven de documenten konden overleggen, het leven zo zuur te maken dat ze zouden overgaan tot wat de voormalige presidentskandidaat Mitt Romney ‘zelfdeportatie’ heeft genoemd.
Bewijzen
Dat beleid, dat in de immigratiewetten van 2014 en 2016 is vastgelegd, eist dat werkgevers, bankpersoneel, ziekenfondspersoneel, verhuurders en een reeks andere natuurlijke personen en rechtspersonen bewijzen vragen voor iemands staatsburgerschap of immigrantenstatus. Ik heb bijvoorbeeld eens mijn paspoort moeten tonen om een lezing te geven op een literair festival. Er werd ook een beleid geïntroduceerd van ‘eerst deporteren, later beroep aantekenen’ voor duizenden mensen voor wie er uitzetting dreigt, omdat er geen ‘risico op ernstig onomkeerbaar letsel’ bestaat. Een Zuid Afrikaanse vrouw werd er vorige maand van beschuldigd dat ze een ziekte veinsde om deportatie te vermijden. Ze stierf vijf dagen later.
Zo komt het dat, zeventig jaar nadat het schip de HMT Empire Windrush de eerste naoorlogse migranten uit de Caraïben heeft overgebracht, Braithwaite een van de velen is die problemen hebben om hun bestaan te rechtvaardigen. Neem de 61jarige Paulette Wilson, die vroeger voor de leden van het Lagerhuis gekookt heeft. Ze werd opgesloten in het detentiecentrum Yarl’s Wood en naar Heathrow gebracht om te worden gedeporteerd. Alleen een op het laatste moment verleend uitstel voorkwam dat ze naar Jamaica gestuurd werd. Ze was er voor het laatst geweest toen ze tien was en had er geen enkel familielid meer.
De 63jarige Albert Thompson is als tiener van Jamaica naar GrootBrittannië gekomen en heeft 44 jaar in Londen gewoond. Hij is uit zijn sociale woning gezet en het nationale ziekenfonds, de NHS, wil hem pas voor zijn kanker behandelen als hij 63.000 euro betaalt. En dat allemaal omdat ze twijfels hebben over zijn immigrantenstatus.
Rivieren van bloed
Burgerschapstests moeten nieuwkomers de ‘waarden van tolerantie en eerlijkheid’ meegeven, maar de immigratiewetten hebben mensen die al lang het burgerschap bezaten en in GrootBrittannië hun kinderen hebben opgevoed, naar daklozencentra of deportatiecentra verbannen. En dat alleen omdat ze geen papieren konden overleggen die meer dan veertig jaar geleden verstrekt zijn toen zij nog kinderen waren.
Want, mochten we het vergeten, dit is ook de vijftigste verjaardag van Enoch Powells rivers of bloodrede, waaruit de aantrekkingskracht van het populistische racisme al bleek. Die houding ging naadloos over in het immigratiebeleid. In 1968 werd ook de Commonwealth Immigration Act aangenomen, die het toekomstige toegangsrecht voor vroegere burgers van het Britse Rijk verder beperkte en de banden liet verslappen waarover prins Charles zo lyrisch werd. Braithwaite was een van die ‘charmante, breed grijnzende Moriaantjes’ waarover Powell zo kleinerend sprak.
Omdat hij in 1961 arriveerde (in hetzelfde jaar als mijn ouders en vanaf dezelfde plek), toen Barbados nog niet onafhankelijk was, was Braithwaite per definitie een Brits onderdaan en hadden zijn ouders ook een Brits paspoort. Dat hij nu op deze manier behandeld wordt, is niet alleen een schending van het natuurlijk recht, het is een afwijzing van de Britse historische verantwoordelijkheid. Omdat hij voor 1973 gearriveerd is, heeft hij een automatisch en blijvend recht om te blijven. Hij heeft geen enkele wet geschonden. De wet heeft zijn rechten geschonden.
Wie? Journalist bij ‘The Guardian’. Wat? Zeventig jaar nadat de eerste naoorlogse migranten uit de Caraïben in GrootBrittannië zijn gearriveerd, hebben velen van hen problemen om hun bestaan te rechtvaardigen.
Ik heb al eens mijn paspoort moeten tonen om een lezing te geven op een literair festival