Eddy, Didier en James

Ik hou ervan dat van het ene het andere komt. Ik had ergens in mijn geheugen een notitie gemaakt. Didier Eribon. Toen ik in 2014 voor deze bijlage het succès de scandale Weg met Eddy Bellegueule las, ontdekte ik in de Franse pers verwijzingen naar die socioloog en filosoof, aan wie het boek ook opgedragen was, de man die de auteur lesgegeven had aan de universiteit van Amiens. Édouard Louis’ coming of age was zo ruw en rauw, zo recht voor de raap en aangrijpend, dat ik de link verder niet gecheckt heb. Louis had me overrompeld met zijn afrekening met een sociaal armtierig milieu vol racisme en homofobie in la Picardie profonde, waar het Front National goed gedijt.

Vier jaar later is Eribon er plots in het Nederlands. Dankzij Leesmagazijn is het boek van 2009 dat Louis van zijn sokken blies, vertaald. De Nederlandse uitgeverij speelt het eerlijk en sec, en verwijst op de flap van Terug naar Reims niet naar het wereldwijde succes van Eddy Bellegueule.

Ik moest het nu wel lezen. Vanaf de eerste bladzij

Un livre peut en cacher un autre

den is duidelijk dat Eribons essay evenveel urgentie heeft als Louis’ roman, maar ze is niet van dezelfde soort; Eribons proza is bedachtzaam, zachtaardig bijna, omzichtig.

Terug naar Reims heeft het over opgroeien in een arbeiderswijk bij Reims, het communisme dat vanzelfsprekend leek, net als nu extreemrechts, de homofobie die de auteur persoonlijk treft. Eribon denkt zich te bevrijden door naar de hoofdstad te gaan wonen, te studeren, een nieuwe familie op te bouwen... Als zijn vader overlijdt, komt alles terug. Hij gaat niet naar de begrafenis, maar toch keert hij voor het eerst in jaren terug naar Reims.

Eribon laat zijn particuliere verhaal nooit de overhand nemen. Hij ontrafelt minutieus zijn identiteit, maar hij analyseert vooral de klasse waaruit hij kwam en het milieu waarvoor hij gekozen heeft, waardoor hij van zijn origine vervreemd is.

Terug naar Reims is een hybride boek, hoogst origineel, zoals ik er eigenlijk zelden een gelezen heb. Eribon combineert de kwetsbaarheid van zijn eigen levensverhaal met een gedegen sociaalpolitieke analyse die een licht werpt op deze politiek instabiele tijden.

Het zal hier niet bij blijven. In Terug naar Reims ben ik over het werk van James Baldwin gestruikeld. Eribon spiegelt zich aan de zwarte homoseksuele Amerikaan die zijn familie de rug toekeerde en zich bevrijdde. Ik wist meteen wat me te doen staat: James Baldwin herlezen. Ook dat voelt urgent aan. Ik maak ergens in mijn geheugen een notitie.

Dat is nu het verruimende aan lezen. Un livre peut en cacher un autre. En nog een.