Vlucht Soros voor Orban?
De HongaarsAmerikaanse miljardair en filantroop George Soros overweegt te vertrekken uit Boedapest. De strijd met Viktor Orban gaat naar een hoogtepunt.
BOEDAPEST I Nee, hij zou er absoluut niet rouwig om zijn als de Open Society Foundation van George Soros Boedapest zou verlaten. ‘U zult begrijpen dat ik er geen traan om zal laten.’ Zo reageerde de Hongaarse premier Viktor Orban op het nieuws dat een van zijn belangrijkste critici overweegt zijn stichting uit Hongarije weg te halen.
De Open Society Foundation van de AmerikaansHongaarse miljardair en filantroop is Orban al langer een doorn in het oog. Soros financiert ngo’s die vluchtelingen bijstaan en organisaties die de democratie in OostEuropa versterken. En laat nu net in Hongarije de Fideszpartij een steeds autoritairder koers varen, onder het steeds strakkere leiderschap van Orban zelf.
De premier ontketende een ongeziene laster en intimidatiecampagne tegen Soros. Diens stichting zou de poort voor massaimmigratie openzetten, tegen de wil van de Hongaarse bevolking in. Met een nieuwe wet, ‘Stop Soros’, wil de regering ngo’s die vluchtelingen helpen, nog meer aan banden leggen. Ze zouden voortaan 25 procent belastingen moeten betalen op buitenlandse donaties en een overheidsscreening moeten ondergaan, in naam van de na tionale veiligheid. Het wetsvoorstel voorziet ook in boetes voor wie niet meewerkt en is zo verregaand dat de Europese Commissie Hongarije voor het Europees Hof van Justitie heeft gedaagd.
Vrolijke barak
Een woordvoerder van de Open Society Foundation vertelde het persagentschap Reuters dat de stichting inderdaad verschillende opties overweegt. Een beslissing om al dan niet te vertrekken, zou pas vallen als het parlement de nieuwe ‘Stop Soros’wet effectief goedkeurt.
Maar ook zonder de nieuwe wet gaat de jacht op het ‘Sorosnetwerk’ onverminderd voort.
Volgens Márta Pardavi, mensenrechtenadvocaat en codirecteur van het door de OSF gefinancierde Helsinkicomité, vertoont de haar omringende realiteit allengs meer trekjes van de communistische jaren tachtig. ‘Toen Hongarije de vrolijkste barak in het socialistische kamp genoemd werd en het leven tamelijk comfortabel was, maar je beter niet luidkeels over politiek sprak.’
Een dag na de verkiezingszege van Orban verscheen Pardavi’s portret in het journaal van TV2, het grootste regeringsgezinde commerciële televisiestation van het land. In een schema stond ze als spin in een web tussen journalisten, politici en medewerkers van diverse ngo’s – volgens TV2 allemaal politieke stoottroepen van George Soros.
Twee dagen later prijkte Pardavi op een lijst van ‘Sorosmensen’ in het weekblad Figyelö, een van de vele media die onlangs in handen zijn gekomen van Orbans vertrouwelingen. Nadat afgelopen zaterdag tienduizenden Hongaren hadden meegelopen in een protest tegen Orban, pakte het TV2journaal groot uit met de reactie van een van zijn ministers: dat de betoging werd georgani
Steun uit Bahrein
‘Absurd en surrealistisch’, zegt Pardavi in haar kantoor. ‘Hoe moet je daarop reageren? Sommige mensen op de Figyelölijst vinden het geruststellend om te doen alsof het niet ernstig is. Maar dat is het wel.’
Net voor de verkiezingen nam het Sorosverhaal een mysterieu ze wending. Het Helsinkicomité ontving een email van een hedgefonds uit Bahrein. Dat wilde naar eigen zeggen praten over investeringen in liefdadigheidsprojecten voor vluchtelingen. Pardavi: ‘We voelden dat er iets fout zat, dat soort mails krijgen we nooit.’ On derzoeksjournalisten identificeerden het fonds als dekmantel voor een operatie om compromitterende informatie los te weken over organisaties die gelinkt kunnen worden aan Soros en Hongarije.
Medewerkers van soortgelijke organisaties kregen dezelfde verzoeken. De gesprekken met mensen die wel op de uitnodiging ingingen, werden gelekt naar de Israëlische krant The Jerusalem
Post en naar Hongaarse regeringsgezinde media. Een ervan was een gesprek met Balázs Dénes, directeur van een in Duitsland gevestigde burgerrechtenngo. Daarin had hij het over briefings waarmee hij de Duitse regering wilde overhalen actie te ondernemen tegen Hongaarse wetgeving die het werk van ngo’s bemoeilijkt. Het gesprek werd door Orbáns woordvoerder aangegrepen als bewijs van ‘antiHongaarse operaties van het Sorosnetwerk’.
Existentiële dreiging
Pardavi noemt het jongste wetsvoorstel van de Hongaarse premier ‘een existentiële dreiging’: ‘De helft van onze activiteiten betreft vluchtelingen.’ Ze heeft er geen vertrouwen in dat haar organisatie een licentie krijgt. En zelfs met een licentie dreigt verlamming van het dagelijkse werk van de ngo, zegt ze, door de enorme administratieve rompslomp en het stigma dat binnenlandse partners zal afschrikken. Buitenlandse donoren zijn verontrust door het vooruitzicht van screenings en het afstaan van een kwart van hun geld.
Volgens Pardavi is het voorstel onderdeel van een strategie die bedoeld is om kritische stemmen ‘uit te hongeren en te wurgen’. Pardavi: ‘Wij leveren gratis juridische bijstand aan mensen die ontslagen worden omdat ze hun politieke mening uiten. Als we daar geen middelen meer voor hebben, zullen mensen zich kwetsbaarder voelen en worden ze ontmoedigd om deel te nemen aan het publieke debat.’
Bovendien vreest Pardavi dat de wet als model zal dienen. ‘Nu gaat het over migratie, maar als de regering straks een ander thema kiest, kan ze de wet makkelijk uitbreiden naar andere domeinen.’ En wat meer is, gewone burgers maken zich er weinig zorgen over. ‘Wie zich niet uitspreekt over bepaalde kwesties, ondervindt geen concrete dreiging’, zegt Pardavi. ‘Maar ook die burger wordt op een dag wakker in een apathische samenleving.’
‘Hongarije vertoont meer en meer trekjes van de jaren 80, toen je beter niet luidkeels over politiek sprak’
MÁRTA PARDAVI Mensenrechtenadvocaat
‘De strategie van Orban is erop gericht kritische stemmen uit te hongeren en te wurgen’
MÁRTA PARDAVI Mensenrechtenadvocaat