Dromen van een Ikea-zetel

Uit een steekproef blijkt hoe moeilijk jongeren uit de jeugdhulp de stap naar zelfstandig wonen kunnen zetten. Een zetel of ijskast is vaak onbetaalbaar.

Roos (17) is altijd al arm geweest, net als haar beide ouders. Vorig jaar kreeg ze een zoontje. Maar haar vriend bleef niet bij hen zodat ze Jeremy nu alleen opvoedt. Bij haar ouders wilde ze niet blijven, omdat haar vader ernstige psychische problemen heeft. Met de goedkeuring van de jeugdrechtbank koos Roos voor autonoom wonen. Onlangs vond ze een appartement. Maar de huurwaarborg vraagt al haar middelen, waardoor ze niets over heeft voor de inrichting.

De begeleiders van Roos klopten aan bij hulporganisatie Caritas voor een kinderbedje, een matras en een verzorgingskussen. ‘Ik wil mijn school afmaken, maar ik wil ook dat Jeremy niets te kort heeft’, zegt Roos.

Ieder jaar krijgt Caritas Vlaanderen vragen naar ondersteuning van jongeren zoals Roos, die na de jeugdhulp hun eerste stappen naar zelfstandig wonen willen zetten. Om het probleem in kaart te brengen hield Caritas een enquête bij 25 voorzieningen en organisaties die jongeren residentieel opvangen of hen begeleiden naar zelfstandig wonen (zie inzet).

In vier op de vijf voorzieningen kon geen enkele jongere een zetel kopen. Ook de aankoop van elektrische toestellen, zoals een ijskast of een diepvriezer, blijkt vaak een obstakel. In meer dan de helft van de voorzieningen had minstens één jongere geen geld om zelf de huisarts te betalen.

Op straat met nul euro

In theorie kunnen de jongeren een beroep doen op de federale installatiepremie. ‘Maar in de praktijk worden ze vaak geweigerd’, zegt Thijs Smeyers van Caritas België. ‘Sommige OCMW’s hanteren dakloosheid als argument voor de uitbetaling, en daardoor zou het cynisch genoeg soms beter zijn om jongeren een maand op straat te laten wonen.’

Marleen Heip, coördinatrice van Tangram (dat jongeren van 17 tot 21 jaar begeleidt naar zelfstandig wonen), zag het probleem de afgelopen jaren toenemen. ‘Vroeger stapten jongeren met een spaarpotje de instelling buiten omdat een deel van het kindergeld werd gespaard. Soms hadden ze 1.000 of 2.000 euro om mee te starten. Als ze sinds hun kindertijd in de instelling verbleven, kon dat nog meer zijn. Vandaag zijn er heel veel jongeren die met nul euro op zak de instelling verlaten.’

De afgelopen jaren zijn de huurprijzen flink gestegen. Jongeren moeten daardoor al vaak meer dan de helft van hun leefloon neertellen voor de huur van een studio of appartement. ‘Vaak moeten ze gaan lenen voor de waarborg, waardoor ze behalve hun moeilijke achtergrond ook hun eerste stappen in de volwassenheid zetten met een schuldenlast’, zegt Heip.

Liever een smartphone dan een kast

Als er nog geld overschiet voor meubelen, zijn die meestal tweedehands. ‘Ikea is voor velen een droom’, zegt Heip. ‘Net als andere jongeren willen ze graag nieuwe spullen om hun appartement in te richten. De verleiding is groot om met hun leefloon te gaan shoppen.’

De begeleiders van Tangram doen niet aan budgetbeheer, maar proberen de jongeren wel te behoeden voor onverantwoorde uitgaven. ‘Soms willen de jongeren met hun eerste geld een dure smartphone kopen. Ze zijn kwetsbaar voor reclame, maar dan proberen wij hen te overtuigen dat een zetel of een kast belangrijker is.’

‘Cynisch genoeg zou het soms beter zijn om jongeren een maand op straat te laten wonen, want sommige OCMW’s betalen alleen bij dakloosheid een installatiepremie’

Caritas pleit voor een makkelijkere uitbetaling van de installatiepremie en vindt ook dat het te lang duurt eer jongeren die op de wachtlijst staan voor een sociale woning, een Vlaamse huurpremie krijgen. ‘Jongeren die het al moeilijk hebben, verdienen een duwtje in de rug’, zegt Thijs Smeyers.

THYS SMEYERS Caritas