‘Wouter Bos een hoofdrol? Hij zat er bij, ja’
Wantrouwen. Tussen de staat en de straat, tussen politici en bankiers, tussen België en Nederland. Dat is de rode draad in ‘De Achtste Dag’, een nieuw docudrama over de val en de nationalisatie van Fortis, die vanaf 22 mei te zien is via Docpoppies in verschillende theaters in België.
In anderhalf uur reflecteren de hoofdrolspelers op die hachelijke momenten tijdens de bankencrisis van september 2008. Zeven sprekers kijken terug: expremier Yves Leterme, voormalig minister van Financiën Didier Reynders, hun Nederlandse tegenhangers Jan Peter Balkenende en Wouter Bos, toenmalig ECBtopman Jean Claude Trichet en diens collega’s Nout Wellink en Mervyn King van respectievelijk de Nederlandse en de Britse centrale bank.
Wat opvalt, is dat sommigen tien jaar na datum echt lijken te genieten van de crisis. Met voorop Wouter Bos, die het hele verhaal vertelt alsof hij de hoofdrolspeler was in een jongensboek. Bos begint zijn verhaal met een typerende anekdote. De Nederlandse minister van Financiën wordt op zijn vrije dag gebeld op een moment dat hij wordt geteisterd door jengelende kinderen en een bad dat overloopt. Wat is Bos dan ook blij als hij wordt weggeroepen voor belangrijke zaken. ‘Spannend’, zegt hij daar zelf over.
Dodelijke opmerking
En wanneer Bos voor het eerst Brussel binnenrijdt voor een ontmoeting met toenmalig premier Leterme en daar ontvangen wordt door een persmeute, beschrijft hij dat als: ‘Het was alsof we binnenreden in het oog van de storm.’ Waarop meteen daarna Leterme wordt gemonteerd die droogjes zegt: ‘Er was wat rumoer, ja.’
Het is een spanningsveld tussen België en Nederland dat vaak terugkomt. Met als climax de omstreden uitspraak van Bos na af ‘Er was wat rumoer, ja.’ loop van de Fortisdeal, waarin hij stelt dat Nederland de gezonde delen van de bank had gekocht (en België dus met de ongezonde delen bleef zitten, red). Een uitspraak waar tien jaar later alleen Bos desgevraagd achter blijft staan: ‘Eigenlijk gaven wij de Belgen veel geld om de ongezonde delen te beheren’, wringt hij zich in allerlei bochten. Leterme neemt uiteindelijk wraak met één dodelijke opmerking: ‘Eigenlijk speelde Wouter Bos in de hele onderhandelingen geen hoofdrol. Hij zat er bij, ja.’
De perfecte illustratie van het onderlinge wantrouwen, dat volgens de zeven hoofdrolspelers in 2008 overal was. Politici mochten in die dagen de waarheid niet zeggen, of ze dreigden paniek én een bankrun te veroorzaken. Maar ze mochten ook niet liegen. ‘Een ongemakkelijk evenwicht’, stelt Bos, die er dan maar voor koos ‘niet de hele waarheid te vertellen’.
Maar ook het water tussen politici en bankiers was diep. ‘Hoe konden wij het als politici beter weten als de topbankiers in hun eigen bedrijf niet wisten hoe het precies zat’, wijst Leterme de top van Fortis met de vinger. Bankiers die dachten dat ‘zolang ze maar dezelfde fouten maakten als de andere banken, ze wel gered zouden worden’, aldus Mervyn King. En dat terwijl de kapitaalbuffer van Fortis ‘schokkend laag was, maar 1 à 2 procent’, doet Nout Wellink er nog een schepje bovenop. Waarna hij lost dat ‘de Belgen’ eerst ‘32 miljard’ vroegen voor het Nederlandse deel van Fortis.
Dat alles wordt doorspekt met archiefbeelden en inmiddels bekende anekdotes: gaande van de ‘geheime’ vergadering tussen Leterme en Reynders tijdens de voetbalmatch AnderlechtStandard tot Balkenende en Bos die ’s nachts op een bankje in Brussel een dutje doen. Of de bekentenis dat ING ook op de eerste redding van Fortis aanwezig was met een delegatie, terwijl die bank later zelf gered moest worden.
Wat wél in de documentaire ontbreekt, is de analyse wat de Fortiscrisis nu echt veroorzaakte. En de nodige zelfkritiek. Alleen Bos gaf na de première desgevraagd aan het Nederlandse Quote toe dat hij niet eens wist hoeveel hij voor Fortis betaalde. ‘Ik koerste op mijn ambtenaren.’
‘Hoe konden wij het als politici beter weten als de topbankiers niet wisten hoe het precies zat?’
YVES LETERME Ex-premier van België
’Eigenlijk gaven wij de Belgen veel geld om de ongezonde delen van de bank te beheren’
WOUTER BOS
Ex-Nederlands minister van Financiën